Jak zdrowo reagować na zachowania osoby z borderline?

Gąbka, czy lustro?

Jeśli jesteś bliskim osoby cierpiącej na borderline zapewne reagujesz na jej zachowanie na dwa sposoby: jak gąbka lub jak lustro. Zdarza się, że reakcje będą występować naprzemiennie, czasem wchłaniając, a czasem odzwierciedlając (odbijając) emocje.

Nie wchłaniaj, odzwierciedlaj

Niektórzy bliscy osób dotkniętych borderline wchłaniają ich emocje ( cierpienie, ból, wściekłość). Mogłoby się wydawać, że takie empatyczne odczuwanie pomaga osobie z borderline. Jednak w rzeczywistości, kiedy nie odbijają ich uczuć, czyli nie adresują z powrotem do właściciela, nagradzają je za stosowanie mechanizmów obronnych. To może zwiększyć prawdopodobieństwo, że w przyszłości osoba z borderline będzie ich używać, czyli zachowywać się tak samo, gdyż przynosi to zamierzony efekt.

Ludzie, którzy zachowują się jak gąbki, czują jakby mieli zapełnić czarną dziurę, pustkę wewnątrz osoby z borderline. Jednak pomimo dawanej miłości, troski, wsparcia, oddania nie są w stanie diametralnie wpłynąć na cierpienie bliskiej osoby. Często obwiniają się i starają jeszcze mocniej. Osoba dotknięta borderline nieświadomie może generować w bliskich chęć do wykonania jeszcze cięższej pracy w celu zapełnienia dziury. Jeśli podejmuje działania na szkodę innych, może być surowa w ocenie i krytyczna. Jeśli działa na własną szkodę, może prosić, by inni zakończyli tą udrękę.

Nie namawiam do izolowania osoby z borderline, czy chłodnego jej traktowania, każdy potrzebuje bliskich, ich miłości, wsparcia, a osoby z borderline tym bardziej. Zachęcam jednak do przyjrzenia się zdrowym granicom i wyznaczania własnych limitów. Każdy z nas ma ograniczony zapas dawania. Te ograniczenia wskazują gdzie kończymy się my, a zaczyna druga osoba. Nie ma w tym nic złego, że czasami mamy dość. Pamiętajmy, że to osoba z borderline doświadcza pustki i cierpienia, przypisujmy jej większą odpowiedzialność za poradzenie sobie z trudnym stanem.

Zdrowe Ograniczenia

Żeby wyjść z błędnego koła obwiniania się, bezradności, czy niemożliwych do spełnienia potrzeb, postaraj się:

• być tu i teraz, nie trać poczucia rzeczywistości w jakimkolwiek stanie byłaby osoba z borderline,
• odbijaj, nie wchłaniaj bólu osoby z borderline,
• ciepło, ale stanowczo mów osobie z borderline, że wierzysz, iż sama jest w stanie za pomocą umiejętności nabytych w czasie terapii, poradzić sobie z regulacją emocji,
• uprawomocnij jej uczucia przy jednoczesnym szacunku do swoich granic,
• dawaj wsparcie, zapewniaj, że jesteś gotów pomóc, przy uwzględnieniu swoich ograniczeń,
• oddaj odpowiedzialność, czyli powtarzaj, że tylko osoba z borderline może zapanować nad własnymi reakcjami,
• jasno pokazuj przez działanie, że istnieją pewne limity zachowań, które możesz akceptować,
• spokojnie lecz zdecydowanie nakreśl swoje limity, jeśli będzie potrzeba powtórz kilkakrotnie, konsekwentnie postępuj w zgodzie z nimi,

W skrajnych przypadkach awantury, czy wybuchu silnych emocji, czy zagrażającej agresji, będziesz potrzebować ochronić siebie, czy np. swoje dzieci. Nie dlatego, że chcesz krytykować osobę z borderline, ale dlatego, że jesteś dla siebie ważny i cenisz swoje uczucia.
Co możesz zrobić w sytuacji skrajnej:

• wydostać się z sytuacji w której doznajesz cierpienia i krzywdy, możesz pomóc w tym swoim dzieciom,
• pozwolić osobie z borderline przejąć odpowiedzialność za swoje czyny,
• wyrażać swoje uczucia i potrzeby pomimo lęku, że osoba z borderline zareaguje intensywnie,
• nie godzić się na wyzwiska i ignorować prowokacyjne zachowania,
• nie rozmawiać z osobą ogarniętą wściekłością, czy agresywną,
• nie pozwalać, by osoba z borderline zawstydzała Cię przy innych, po prostu mówić nie.

Strategie pomocne, w czasie wybuchu emocji

Chciałabym przedstawić kilka prostych strategii, które pomogą Ci zdystansować się i nie chłonąć zachowań osoby z borderline, tylko odbić ich wpływ.

• oddychaj świadomie, kiedy jesteśmy zdenerwowani nasz oddech jest płytki i szybki. Występuje wtedy reakcja walcz/ uciekaj.
  Wolne, świadome oddychanie pozwoli Ci się zdystansować i nie pójść za impulsem silnych emocji.
• dostrzegaj różne alternatywy, osoby z borderline widzą w sposób wszystko, albo nic, czarno-biało.
  Pamiętaj o niuansach każdej sytuacji. Nie pozwól, by udzieliły Ci się skrajne reakcje drugiej osoby.
  Zaufaj własnej intuicji i formułuj własne postrzeganie
• oddziel swoje uczucia i emocje od uczuć osoby z borderline. Osoby z borderline rzutują swoje emocje na innych, by inni przeżywali ich emocje.
  Podkreślam jest to działanie nieświadome.
  Ustal w danej sytuacji czyje uczucia są czyje.
• potwierdzaj swoje zdanie i zachowaj swoją perspektywę. Osoby z borderline czasami stwierdzają fakty, które wiesz, że nie są prawdziwe, mogą też wyrażać opinie z którymi się nie zgadzasz.
  Ludzie dotknięci tym zaburzeniem są niezwykle spostrzegawczy dlatego zachęcam do obiektywizmu.
  Zastanów się nad tym, co mówi osoba z borderline.
  Jeśli mimo otwartego umysłu nadal nie zgadzasz się z nią, pamiętaj, że masz prawo do swojego oglądu sytuacji i potrzebujesz tak samo potwierdzenia swoich odczuć, jak osoba z borderline.
• bądź uważny na swój nastrój. Jeśli czujesz się bezsilny, zmęczony, czy chociażby głodny, czy samotny lub smutny, zaczekaj aż poczujesz się lepiej, zadbaj najpierw o swoje potrzeby dopiero potem o potrzeby osoby z borderline.
  Jak masz dać, jeśli sam w danym momencie potrzebujesz zaspokoić swoje potrzeby.
• dobry czas. Są lepsze i gorsze momenty na poruszanie różnych trudnych tematów.
  Jeśli osoba z borderline czuje się odrzucona, czy zdeprecjonowana może silnie reagować, tym samym lepiej odłożyć rozmowę na później.
• możesz mieć duży wpływ na to, co czujesz. Wyobraź sobie sytuację, że Twoje dziecko dotknięte zaburzeniem z pogranicza w złości krzyczy „ Jesteś najgorszym rodzicem na świecie”, możesz w to uwierzyć odczuwając poczucie winy i smutek, a możesz się od tego zdystansować, ponieważ wiesz, że nie jest to prawdą, bo np. ciężko pracujesz z terapeutą, by pomóc swojemu dziecku.
• trzymaj się faktów. Czasami w wybuchu emocji, już sam nie wiesz co jest prawdą, a co nie, trzymaj się wtedy faktów. Oddziel opinie, odczucia, emocje od faktów.

Wyznaczanie Granic

W relacji z osobą z borderline można doświadczać wielu wspaniałych doznań. Bycie blisko z osobą z borderline to nie tylko chaos i sytuacje kryzysowe. Kiedy osoby te czują się dobrze, mogą być wspaniałymi kompanami do zabawy, czy długich dyskusji. Nikt Cię tak nie doceni, jak osoba z borderline. Często w opiniach krytycznych zapominamy o tym, jak z taką osobą może być ciepło, blisko i ciekawie. Przytoczę jeszcze kilka sugestii, gdy chcesz podjąć rozmowę o ograniczeniach. Nie bój się wyznaczania granic, to naturalna kwestia każdego z nas.

• bądź konkretny,
• informuj o jednej granicy na raz,
• zacznij od prostych rzeczy np. proszę Cię byś przestał mnie wyzywać,
• ćwicz z terapeutą, odegraj scenki z przebiegu takiej rozmowy w różnych konfiguracjach, im lepiej jesteś przygotowany, tym skuteczniej poradzisz sobie w bezpośredniej rozmowie,
• zachowaj integralność, a tym samym szacunek do samego siebie.

więcej w książce Marshy Linehan: Zaburzenie Osobowości z Pogranicza