Encyklopedia emocji to nasz cykl o tym czym konkretne emocje są i jak sobie z nimi radzić. Tym razem bierzemy pod lupę wstyd.

Encyklopedia Emocji: Wstyd

Encyklopedia emocji to nasz cykl o tym czym konkretne emocje są i jak sobie z nimi radzić. Tym razem bierzemy pod lupę wstyd.

Ponieważ zbliża się maj, który jest miesiącem świadomości borderline, szykujemy się do cyklu nowych artykułów na temat tego problemu. Jednym z tych artykułów, będzie związek BPD ze wstydem. Stąd uzupełniam cykl Encyklopedii Emocji o kolejną emocję, jaką jest ten strasznie nieprzyjemny wstyd.

Wstyd, a Poczucie Winy

Będę jeszcze pisać o wielu różnicach, jakie występują pomiędzy tymi dwoma, być może podobnymi do siebie (na pierwszy rzut oka) emocjami.

różnica między wstydem a poczuciem winy

• poczucie winy- czuję się źle z powodu czegoś, co zrobiłam (odniesienie do zachowania).
• wstyd- czuję się źle z powodu tego, kim jestem (odniesienie do JA, wstydzę się całej siebie, jako człowieka albo jakiejś określającej mnie ogólnej cechy).

na przykład: upiłam się i zwymiotowałam

• poczucie winy: czuję, że kiepsko się zachowałam i nie chcę tego powtórzyć, przeproszę koleżankę która przy tym była.
• wstyd: uważam, że jestem beznadziejną, złą, godną potępienia osobą. Pozostaje mi tylko schować się/ udawać że nic się nie stało albo zatakować najbliższą osobę.

Wstyd możliwe określenia

unieważnienie, dyshonor, blamaż, plama, kompromitacja, upokorzenie, pohańbienie, skrępowanie, zakłopotanie, hańba, zmaza, trema, zawstydzenie, poniżenie, obciach, wiocha, niesława, ujma, zażenowanie,  grzeszność

Zdarzenia Aktywizujące dla Wstydu

czyli, kiedy czujemy wstyd?

• Bycie odrzuconym przez kogoś ważnego.
• Kiedy ktoś się dowie, że zrobiliśmy coś złego.
• Robienie (czucie, myślenie) czegoś niemoralnego, złego (ty tak uważasz, lub ważni dla ciebie ludzie).
• Porównywanie się do swojego standardu i czucie, że daleko ci do niego.
• Bycie zdradzonym przez ukochaną osobę.
• Kiedy ktoś się z nas nabija, śmieje.
• Kiedy ktoś nas publicznie krytykuje, przypomnienie sobie takiej sytuacji.
• Inni atakują twoją uczciwość, prawość.
• Przypomnienie ci czegoś złego, niemoralnego, co zrobiłaś/ łeś w przeszłości.
• Posiadanie emocji, które ktoś inny próbuje unieważnić (nie uprawomocnia ich).
• Kiedy jakaś nasza bardzo prywatna sprawa, sekret dostanie się do publicznej wiadomości.
• Wyeksponowanie cechy, której nie lubisz u ciebie.
• Odniesienie porażki w czymś, w czym uważasz się za kompetentnego.
• Odrzucenie lub krytyka, kiedy spodziewamy się nagrody.

Nasze interpretacje

Interpretacje Aktywizujące Czucie Wstydu

• Wiara, że inni nas odrzucą, odrzucili.
• Ocenianie siebie, jako osoby gorszej 
od innych, unieważnianie siebie.
• Porównywanie się z innymi, i uznawanie się 
za przegraną osobę.
• Myślenie o tym, że nie zasługuje się na miłość.
• Myślenie o tym, że jest się złym, niemoralnym, 
wybrakowanym człowiekiem.
• Myślenie o tym, że nie dorosło się do standardów życiowych.
• Wiara, że nasze ciało, jakaś jego część jest za duża, mała, nieodpowiednio wygląda.
• Myślenie o tym, że nie spełniło się oczekiwań innych ludzi.
• Myślenie, że własne myśli, uczucia, zachowania są głupie, nienormalne.

poznanie kogoś sensownego

Biologiczne Zmiany i Doświadczanie Wstydu w Ciele

• Ból brzucha, czerwienienie twarzy.
• Chęć ukrycia twarzy, ciała.
• Odczucie drętwienia, grozy.
• Chęć zniknięcia, skurczenia się.

Ekspresje i Działania Związane ze Wstydem

• Ukrywanie zachowania, cechy przed innymi ludźmi.
• Unikanie osób, które skrzywdziłaś/łeś.
• Unikanie osób, które cię krytykowały.
• Wycofanie się; zasłanianie twarzy.
• Odwracanie, spuszczanie wzroku.
• Spuszczenie głowy, klęczenie przed drugą osobą.
• Przepraszanie, wielokrotne mówienie, że jest ci przykro.
• Niepewna mowa; ciche mówienie.
• Odwracanie, spuszczanie wzroku.
• Kurczenie ramion; zgarbiona i sztywna postawa.
• Próba ukrycia się przed innymi (dosłownie, ale też mową ciała: chowanie głowy w ramionach, zasłanianie się włosami czy ukrywanie za ekranem komputera/telefonu)

Następstwa Wstydu

• Unikasz myślenia o swoim wykroczeniu, zamykasz się, blokujesz wszystkie emocje.
• Angażujesz się w impulsywne, odwracające uwagę czynności, by nie czuć/myśleć.
• Skupiasz się wyłącznie na sobie.
• Depersonalizacja, dysocjacja, odrętwienie, szok.
• Atakujesz, obwiniasz innych.
• Konflikty z innymi ludźmi.
• Izolujesz się, czujesz się wyalienowana/ny.
• Czujesz się oszustem, boisz się “wykrycia”.
• Upośledzenie w rozwiązywaniu problemów.
• ⇒ tutaj więcej o związku wstydu ze złością

Jak radzić sobie ze wstydem? -działanie przeciwne do emocji

Działanie Przeciwne/odwrotne do Emocji, to jedna z umiejętności DBT do regulowania emocji. Kiedyś więcej o tym napiszę, na razie powiem, że to bardzo skuteczna metoda radzenia sobie z emocjami, KTÓRE NIE PASUJĄ DO FAKTÓW SYTUACJI, SĄ NIEUZASADNIONE, NIEKONSTRUKTYWNE, NIEKORZYSTNE DLA NAS.

Zachowywać się przeciwnie do tego, co podpowiadają nam emocje, czyli np, jeśli strach/lęk jest NIEUZASADNIONY (np boimy się latania samolotem, a bardzo chcemy lecieć do rodziny w USA), musimy stopniowo zbliżać się do latania samolotem.
strach=unikanie, przeciwnie do emocji=zbliżanie się

Kiedy wstyd pasuje do sytuacji?

Wstyd pasuje do faktów, jest konstruktywny, tylko, jeśli odrzuciła cię grupa na której ci zależy, z powodu twoich cech, które zostały/mogą zostać wyciągnięte na światło dzienne.
Jeśli pracuję w organizacji pomagającej głodującym dzieciom i ukradnę pieniądze, żeby pojechać na wakacje, to tutaj wstyd jest uzasadniony, bo faktycznie, jeśli sprawa się wyda, ludzie z organizacji wyrzucą mnie z niej (zakładając, że zależy mi na byciu w niej).

Kiedy wstyd nie pasuje do sytuacji?

Wstyd nie jest uzasadniony, z powodu wyglądu, przeszłości, orientacji seksualnej itp. Na przykład, kiedy nakrzyczę na swoje dziecko, również wstyd jest nadmiarowy, tutaj poczucie winy byłoby bardziej adekwatne; nikt z nas nie jest idealny, każdemu zdarzają się błędy.

Niestety, jeśli wychowaliśmy się w unieważniającym środowisku, sprawa się komplikuje, możemy odczuwać wstyd w nieadekwatnych sytuacjach (np. z powodu swoich emocji, odmiennych przekonań, dbania o swoje potrzeby), wtedy właśnie musimy działać przeciwnie do emocji.

Działania przeciwne do wstydu

• Upublicznij swoje cechy w akceptującym środowisku (wśród ludzi, którzy nie odrzucą cię z tego powodu),
  przykład: wstydzę się tego, że kiedyś dużo piłam, idę na meeting AA i opowiadam o sobie.
• Powtarzaj zachowanie, które uruchamia wstyd, aż do skutku (bez ukrywania zachowania przed tymi którzy cię nie odrzucą z jego powodu),
  przykład: wstydzę się, kiedy wyrażam swoje zdanie odmienne od innych, mam ciepłą przyjaciółkę, zwierzam się jej z tego, a potem wielokrotnie wyrażam swoje odmienne zdanie przy niej, wiedząc że mnie nie odrzuci.
  Albo wstydzę się swojego braku formy, idę na zajęcia sportowe w domu kultury, gdzie ćwiczą starsze ode mnie osoby (zamiast ćwiczyć z zaawansowaną grupą salsy).
• Nie przepraszaj nie próbuj zadośćuczynić w sytuacji, kiedy czujesz wstyd, ale nie jest on nie uzasadniony.
  przykład: masz opłacone wakacje, ale dzwoni twoja mama i mówi że potrzebuje twojej pomocy na działce, jeśli uważasz, że wstyd nie jest tutaj uzasadniony, nie przepraszaj jej, nie kajaj się.
• Zmień posturę, wyprostuj się, unieś głowę, wypnij klatkę piersiową, wyglądaj niewinnie i dumnie, utrzymuj kontakt wzrokowy, miej czysty i pewny siebie ton głosu,
  przykład: twoja mama mówi, wiesz naprawdę, co z ciebie za dziecko, nie pomagasz mi, wtedy stosujesz powyższe instrukcje oraz:
• Przyjmij wszystkie informacje o sytuacji,
  czyli zamiast uciec przed tym, co ona mówi, zostajesz do końca przyjmując jej narzekania, ale nie kupując ich.

Druga sytuacja, wstyd może być nieusprawiedliwiony, albo nieefektywny, natomiast poczucie winy jest adekwatne (twoje zachowanie narusza twoje wartości),
choćby jak w powyższym przykładzie, z krzyczeniem na dziecko, wtedy:

Działanie przeciwne do wstydu, kiedy adekwatne jest poczucie winy:

• upublicznij swoje zachowanie (w akceptującym środowisku, np grupie wsparcia dla rodziców).
• przeproś za swoje zachowanie
• napraw szkodę, pracuj na rzecz zapobieżenia takich sytuacji w przyszłości
• postanów, że nie powtórzysz tego w przyszłości
• akceptuj konsekwencje z godnością
• wybacz sobie, uświadom sobie powody swojego zachowania
• odpuść