Fomo: tylko nie zabierajcie mi telefonu

Tekst: Paulina Piekarczyk

Czy wiesz ile cię dzisiaj ominęło?

Czy podejmiesz próbę wyłączenia smartfona na jeden dzień?
Przeoczenie powiadomienia wzbudza w Tobie dyskomfort ?
Sprawdzanie konta na Facebooku staje się dla ciebie automatyczne?

Uważaj, możesz mieć FOMO. Nie ma cię w internecie?

To hasło zna każdy nastolatek, a i coraz więcej osób dorosłych dostrzega w nim ziarno prawdy. Obecnie sieć internetowa jest wszechobecna. Dostęp do informacji stał się łatwiejszy niż kiedykolwiek. W ciągu kilku sekund możemy kontaktować się z bliskimi, odpisać na wiadomość, wysłać zdjęcie, film, lub zamieścić komentarz pod artykułem. W zasadzie możliwość porozumiewania sie i wymiany informacji jest dzisiaj nieograniczona. Przy całym tym dobrodziejstwie płynącym z internetu możemy mówić już o negatywnych konsekwencjach tego wynalazku.
Niejednokrotnie możemy usłyszeć sformułowania mówiące o uzależnieniu od internetu lub samego telefonu.

Uzależnienie od Internetu

Zwroty „fonoholizm” lub „internetoholizm” są powszechnie znane lecz używane błędnie w kontekście chorobowym. Jest to niewłaściwe rozróżnienie ponieważ nie znajdziemy ich w żadnej z obowiązujących klasyfikacji zaburzeń. Tak więc z naukowego puntu widzenia o uzależnieniu od internetu mówić nie możemy. Jednak naukowcy nie od dzisiaj ostrzegają przed zachowaniami związanymi z nadmiernym i niekontrolowanym dostępie do sieci.

FOMO: Fear Of Missing Out

Jednym z takich zjawisk jest pewna dysfunkcja społeczna o wdzięcznej nazwie Fear of missing out – FOMO. Ten angielski skrót oznacza nic innego jak strach odczuwany w obawie przed tym, że coś nas może ominąć. Wydawać by się mogło, że nie jest to nic nadzwyczajnego, wszak ludzie od zawsze wierzyli, że gdzieś dzieje się coś wartościowego a ich tam nie ma, w związku z tym tracą, coś ich omija. Oczywiście logicznym jest, że nie da się uczestniczyć we wszystkich istotnych przedsięwzięciach i być na bieżąco ze wszystkim na czym nam zależy. Najczęściej dyskomfort psychiczny odczuwany z powodu FOMO koncentruje się na bieżących wydarzeniach, które z jakiegoś powodu wydają się być dla nas istotne.
Lęk przed tym, że umknie nam jakaś informacja, a w związku z tym jakaś możliwość lub okazja jest dla osoby cierpiącej powodem do wewnętrznego niepokoju, irytacji, spadającej samooceny, trudności w czerpaniu przyjemności z podjętych działań.

Osoba cierpiąca z powodu tego syndromu ma poczucie, że wydarzenia które aktualnie dzieją się bez jej udziału mogą mieć ogromny wpływ na jej życie, a na skutek niemożności wzięcia w nich udziału doświadczają ogromnej straty.
Zachowania fomotyków mające zapobiegać takim sytuacjom polegają na tworzeniu możliwości i podejmowaniu działań bycia ze wszystkim na bieżąco. Lęk wywoływany przez poczucie utraty informacji lub nagła zmiana planów powodująca ominięcie wydarzenia istotnego ze społecznego punktu widzenia jest dla osób cierpiących na fomo powodem wzmożonego niepokoju.
Objawy te najbardziej widoczne są u użytkowników mediów społecznościowych. Specyfika tego środowiska polega na możliwie najszybszym dostarczaniu i wymianie informacji. Specjaliści nie od dzisiaj mówią o nadmiarze bodźców, z którymi co raz częściej trudniej nam sobie poradzić. Tracimy poczucie kontroli przy jednoczesnej potrzebie bycia wyjątkowym, wciąż lepszym. Porównujemy się do siebie nawzajem, czemu szczególnie sprzyja aktywność w Internecie. Przed erą mediów społecznościowych i wszechobecności internetu kontakty społeczne były ograniczone w naturalny sposób.

Ponieważ nie było możliwości aby informować znajomych na bieżąco o swoich działaniach, to też mniejsze grono osób odczuwało w ogóle taką potrzebę. Fomo w tym zakresie powoduje wzmożenie napięcia, które pojawia się w reakcji na działania na przykład naszych znajomych, którzy zamieszczają informacje o swoich osiągnięciach, sukcesach. W ten sposób dając znać, że coś im się udało, fomotyk odczuje zawód z powodu braku tegoż osiągnięcia. Cechą charakterystyczną syndromu jest nieustanne dążenie do bycia lepszym od innych. Ma to związek z tak zwanym porównywaniem się „w górę” lub „w dół”. Te dwie formy manipulacji samooceną znane z psychologii zachowań społecznych idealnie obrazują związek syndromu z samopoczuciem. Osoby będące aktywnymi użytkownikami mediów społecznościowych

Czy cierpię z powodu FOMO

Jako pierwszy skalę problemu dostrzegł Andrew Przybylski. Przeprowadził on badanie opierając się na swoim narzędziu badawczym skonstruowanym na potrzebę syndromu. Wygenerował on dziesięć twierdzeń które miały opisywać zachowania typowe dla cierpiących na fomo.

Obawiam się, że inni zdobywają wartościowsze doświadczenia ode mnie.
Obawiam się, że moi znajomi mają więcej wartościowych doświadczeń niż ja.
Odczuwam niepokój, kiedy dowiaduję się, że moi znajomi dobrze się beze mnie bawią.
Kiedy nie wiem jakie plany mają moi znajomi, jestem pełen obaw.
Ważne jest abym rozumiał żarty moich znajomych.
Czasami zastanawiam się, czy nie poświęcam zbyt wiele czasu na dowiadywanie się, co się akurat dzieje.
Denerwuje się, kiedy przegapię okazję do spotkania ze znajomymi.
Kiedy jestem w dobrym nastroju ważnym jest dla mnie, aby opowiedzieć o tym online.
Kiedy przegapię umówione spotkanie, czuje irytację.
Gdy jestem na urlopie bacznie przyglądam się temu, co robią moi znajomi.

Ciekawego opisu zjawiska podjęła się firma Deloitte, która opublikowała badania opisujące mieszkańców Wielkiej Brytanii. Z raportu wynika, że co trzeci z mieszkańców wyspy w ciągu nocy przynajmniej raz sprawdza swój telefon komórkowy, a konkretniej swoje profile społecznościowe i skrzynkę mailową.
Autorzy badania podają również przedział wiekowy 18-24 jako ten, w którym aż 50% osób skłania się do takiej praktyki. Ciekawym fragmentem raportu jest rozszerzenie badania o kontekst relacji społecznych. Wynika z niego, że podobne zachowanie może być powodem konfliktów w rodzinie. Co trzeci mieszkaniec Wielkiej Brytanii zwraca uwagę swojemu partnerowi w związku z nadmiernym korzystaniem ze smartfonów.
Opisywany syndrom budzi coraz większe zainteresowanie specjalistów w dziedzinie internetu oraz zachowań społecznych. Pomimo mnogości badań nad obszarem zachowań w świecie wirtualnym wciąż brakuje przejrzystych wyników i naukowych źródeł poświęconych fomo.
Do głównych trudności zaliczanych przez osoby zajmujące się tematyką zjawiska zalicza się rozbieżność pomiędzy tym, czy to media społecznościowe i intensywny tryb życia nasilają syndrom, czy samo fomo powoduje wzmożoną aktywność cierpiących.
Psychologia jako dziedzina nauki wykazuje coraz większe zainteresowanie tematyką syndromu jak i pozostałych zjawisk wynikających z użytkowania Sieci internetowej. Obecnie jednak jest na początkowym etapie odkrywania i analizowania występujących skutków życia online, w tym lęku przed nie byciem na bieżąco.

Tekst: Paulina Piekarczyk