Zaburzenie Osobowości Histrionicznej i Borderline

Histrioniczna osobowość co to znaczy? Jak powstaje? gdzie przebiega granica między zdrowiem a zaburzeniem?

do 15 % osób z BPD ma dodatkowo zaburzenie osobowości histrionicznej

Według badań od 10% do 15 % osób z zaburzeniem z pogranicza ma dodatkowo również zaburzenie osobowości histrionicznej. Dlatego znowu Wam przypomnę, że diagnoza jest skomplikowana i czasochłonna. Diagnozowanie kogoś na oko i szafowanie stygmatyzującymi etykietami nikomu nie pomoże. Ponownie proszę o pamiętanie, że za każdą diagnozą jest człowiek i to, że ktoś został skrzywdzony w związku nie upoważnia jeszcze do wrzucania wszystkich do jednego worka pod nazwą border, czy psychopata.

dokładna diagnoza jest b. ważna

Diagnozowanie jest dość ważne, ponieważ inne zaburzenia osobowości mogą zmieniać rokowania, komplikować psychoterapię, a także łączyć się z innymi problemami z osi I (depresja, lękowe, somatyzacje). Dlatego piszemy te artykuły, żeby ułatwić diagnozę specjalistom (podręcznik do SCID nie jest zbyt obszerny).

Mimo czasami trudnych określeń (których używa Millon, specjalista w dziedzinie zaburzeń osobowości), chciałabym podkreślić, że osobowość jest plastyczna. Warto skonfrontować się z trudną prawdą o sobie samym, po to, by móc nad tym pracować i zmienić niezdrowe wzorce zachowania.

Każda diagnoza to wyłącznie nakreślenie drogowskazów na mapie zmian, swoiste szlaki, którymi musimy się udać, by rozwijać się i stworzyc osobowość, która będzie dostosowana do naszego aktualnego życia.

Uwaga, według badań osobowość histrioniczna i zależna jest częściej diagnozowana u kobiet, choć nie jest jasne, czy częściej wśród nich występuje. Choćby w zaburzeniu osobowości z pogranicza, mamy podobny problem, wiemy z badań, że problem dotyczy tak samo mężczyzn i kobiet, ale mimo to specjaliści diagnozują BPD częściej u kobiet.

Nadmierna emocjonalność i poszukiwanie uwagi

Osoba źle się czuje, kiedy nie znajduje się w centrum uwagi.
Wiecie, jak to czasami jest, kiedy próbujecie się przebić ze swoją historią wśród grupki osób, ale za każdy razem, mówi ktoś inny i wasza wypowiedź zostaje zignorowana ? Takie sytuacje się zdarzają, ale osoba z zaburzeniem histrionicznym dotkliwie cierpi z tego powodu. To taka osoba, która, kiedy nie jest gwiazdą wieczoru, a robi wiele, by nią się stać (aktywnie zabiega o uwagę) ma zepsuty humor, jest wkurzona, zazdrosna albo przygnębiona. Można powiedzieć, że traktuje uwagę innych, jak narkotyk, bez niej jest na głodzie.
Osoba z tym problemem będzie flirtować, podrywać, nawet, kiedy jest to zupełnie nie na miejscu, przyjdzie na pogrzeb w krótkiej spódnicy, do szkoły z ogromnym dekoltem, będzie prowokować, uwodzić każdego, kto się napatoczy, policjanta, sklepikarza, lekarza; seksualizuje swoje relacje- bo to dobry sposób na zwrócenie na siebie uwagi- a to jest dla niej najważniejsze. Chodzi ubrana, umalowana, w taki sposób, by każdy ją zapamiętał. To są właśnie osoby bardzo kolorowe, oryginalne, rzucające się z daleka w oczy. Mogą to robić w sposób bardziej ekscentryczny, albo mniej, ale zawsze będą niezwykle uważały na to, jak wyglądają, nawet po przysłowiowe kartofle pójdą odpicowane. Uważają, że mają mnóstwo bliskich i fantastycznych przyjaciół, na pierwszym spotkaniu już cię wycałują, wyściskają, rzucą ci się na szyję. Ich emocje są bardzo widoczne, ich opowieści bardzo dramatyczne i przerysowane; egzaltowana dama, która omdlewa w twoje ramiona, to właśnie taki typ. Jednak przy bliższym przyjrzeniu się, te emocje wydają się płytkie, opowieściom brak głębi, szczegółów, osoba ślizga się po powierzchni, unika poważnych tematów, brakuje jej autentyczności.
Łatwo też zmieniają zdanie, wystarczy, że przeczytają coś w internecie, porozmawiają z przyjacielem- a już wolta 180%.

Zdrowy Styl Osobowości Histrionicznej: Styl Dramatyczny

Zaburzenia osobowości to wzór funkcjonowania, który powoduje cierpienie. To, że ktoś odnajduje się w przytoczonych tutaj opisach, nie oznacza jeszcze, że ma zaburzoną osobowość. Może mieć po prostu styl osobowości histrionicznym, czyli mieć podobne cechy, ale nie w takim natężeniu, by powodowały problemy w relacjach, czy życiu, będzie to więc osoba troszkę podobna, jednak zdrowo funkcjonująca. Jak zachowuje się osoba o stylu histrionicznym ?

Przywiązuje uwagę do uczuć, uwagi innych ludzi oraz chce być kolorowa i oryginalna. Jest swobodna w towarzystwie i łatwo jej wyrażać uczucia, romansuje, uwodzi i potrafi wykorzystać swoje atuty fizyczne, jest bardzo czarująca, ufna i łatwo wchodzi w związki.

Zdrowy Styl Osobowości Histrionicznej: Styl Towarzyski

Osoby o tej odmianie stylu histrionicznego bardziej skupiają się na swoim ekstrawertyzmie, wierzą w swoją charyzmę, wiedzą, jak wzbudzić sympatię i zaufanie innych, są odbierani, jako ciepli, pełni życia, czasami prowokujący. Sami czują się optymistami, którzy swoim pogodnym usposobieniem zarażają innych, do starości zachowują świeży, młodzieńczy styl bycia i myślenia, mają otwarty umysł i czerpią pełnymi garściami z nowych doświadczeń, które oferuje im życie. Osoba o stylu tej osobowości, czyli zdrowej odmianie też lubi uwagę, ale cieszy się komplementami, czy pochwałami, natomiast, kiedy ich nie ma, nie cierpi z tego powodu; lubi flirtować i uwodzić, ale nie używa tego, jako narzędzia władzy, nie usidla swoich partnerów. Ma wiele emocji, ale jest zrównoważona i postępuje stosownie do sytuacji. Lubi ubierać się modnie, ale nie ma obsesji na tym punkcie, nie załamie się, jeśli ma wyjść gdzieś bez makijażu. Osoba przystosowana potrafi podejmować własne decyzje i trafnie ocenia zażyłość swoich relacji, a także potrafi przeżywać swoje emocje, i mimo, że czasami lubi przesadzić, nie powoduje to problemów w jej życiu, tak jak u egzaltowanej osoby o zaburzeniu histrionicznym.

Osobowość Histrioniczna: Podtypy Millona

• Histrioniczna Teatralna (odmiana czystego wzorca): afektowana, zmanierowana, stale coś udaje; przyjmuje niezwykłe, przyciągające wzrok, dramatyczne pozy; wystawia swój wygląd na sprzedaż, jest sztuczna, zachowuje się teatralnie, romantyczna, żądna uwagi, kreuje siebie w zależności od zapotrzebowania otoczenia, robi wszystko, by być pożądaną, atrakcyjną, „robi się na fajną”, nie ma wewnętrznej tożsamości.
  Seksualizuje samą siebie, nie przeszkadza jej bycie obiektem seksualnym. Niektóre z tych kobiet wyglądają jak z pierwszej stron Voque’a, inne wyglądają, jakby uciekły z wesela, obwieszone biżuterią od stóp do głów, w panterkach, podwiązkach falbankach i kozaczkach, znacie termin overdressed ? to właśnie o tych osobach. Mężczyźni z kolei to wymuskani panowie z siłowni, których głównym celem życiowym jest dobry wygląd, ewentualnie dobrze widoczne gadżety (drogi i krzykliwy garnitur, samochód, zegarek).

• Histrioniczna Infantylna (histrioniczna+ cechy osobowości borderline): chwiejna, drażliwa, o zmiennych emocjach, skłonna do awantur i fochów; wymagająca, nerwowa, wiąże się i przywiera do innych;
  Stapia się z innymi i mocno trzyma; wiele tych osób od najmłodszych lat seksualizuje swoje relacje, nie doświadcza zatem frustracji swoich potrzeb i nie rozwija mechanizmów radzenia sobie z tą frustracją. Brakuje im poczucia własnego JA, nie akceptują, że życie to również ból, czy odmowa. Zaspakajają swoje potrzeby zależności przyciągając uwagę innych, ciągle szukają wrażeń, albo wycofują się do świata fantazji. Im bardziej zaburzone, tym silniej naciskają na swoich bliskich, jeśli nie dostają tego, czego chcą, popadają w depresję. Mogą w jednej chwili być uległe i mocno kochać z dziecięcą fascynacją, by w następnej robić awantury, a za chwilę popaść w poczucie winy. Często skarżą się, że są niekochane.

• Histrioniczna Pełna Życia (histrioniczna+ cechy osobowości narcystycznej): pełna wigoru, czarująca, żywa, energiczna, nonszalancka, impulsywna, poszukuje chwilowych przyjemności i zabawnych przygód, kipiąca energią.
  Biega, lata szuka, osoby zdrowsze po prostu robią wiele rzeczy na raz, wszędzie ich pełno, mają kilka prac, mnóstwo pomysłów, zarażają innych swoim entuzjazmem i życzliwością, natomiast osoby zaburzone, również latają od jednego projektu do drugiego, ale zostawiają za sobą zgliszcza, rozczarowanych współpracowników i długi, bo nie są w stanie dokończyć swoich projektów, ani dotrzymać obietnic. Podobnie z partnerami miłosnymi, skaczą z kwiatka na kwiatek, szybko się nudzą, wtedy, nie zastanawiając się, po prostu biegną dalej. Wesoła, radosna, ale też impulsywna, nie zastanawia się nad konsekwencjami. Jest dynamiczna nawet w swoich ruchach- rzuca się w oczy, jako pełna energii i optymizmu.

• Histrioniczna Zjednująca (histrioniczna+ cechy osobowości zależnej i kompulsyjnej): chce udobruchać, naprawić, załagodzić konflikty i problemy; poddaje się/ idzie na kompromis/ przyznaje rację, byle tylko inni mieli dobry humor, poświęca swoje JA dla aprobaty innych; łagodzi, ugłaskuje, nawet wtedy, kiedy nie da się tego zrobić.
  Koniecznie musisz mnie polubić, zaakceptować, dlatego będę prawić ci komplementy, przymilać się, jeśli okażesz obojętność- będę przymilać się bardziej. Jeśli pojawi się konflikt zrobię absolutnie wszystko, by załagodzić, wyrównać, by znowu było miło i zgodnie. Jestem niewinną ofiarą okrutnego świata, zasługującą wyłącznie na sympatię i współczucie. W głębi duszy osoby te czują pustkę i uważają, że niczego nie potrafią, że nikt ich nie kocha, w ich wnętrzu wiecznie odzywa się krytyczny głos rodziców. Są to osoby do przesady słodkie, uprzejme i miłe, każdego wpędzą w poczucie winy.

• Histrioniczna Wzburzona (histrioniczna+ cechy osobowości borderline): impulsywna, w złym humorze, nie panująca nad sobą, ponura, gwałtowna, łatwo ulega emocjom i podnieceniu, miewa okresy szczególnego rozdrażnienia, niespokojna.
  Tutaj na pierwszy plan wysuwają się emocje, w dobrym okresie bardziej widać cechy histrioniczne, urok, czar i towarzyskość, jednak osoba nudzi się bardzo łatwo, więc stale szuka wrażeń, jest przy tym dramatyczna i impulsywna. Dochodzi wrażliwość na krytykę i brak akceptacji rzeczywistości, więc dobry czas musi się skończyć. Życie tej osoby to okresy ekscytacji, impulsywnych działań, a potem napady szału i w końcu stany depresyjne, zmęczenie i senność/bezsenność, objadanie się/brak apetytu. Osoba ta nie ma silnego poczucia tożsamości, tak więc nic nie chroni jej przed światem i gwałtownymi emocjami. Kiedy brakuje jej uwagi innych, staje się kłótliwa i ponura, depresyjna. Z czasem traci cechy histrioniczne, głównie widać niezadowolenie, krytycyzm, zawiść, zazdrość i poczucie, że wszyscy mają lepiej niż ona. Ewentualnie może skupić się na swoim zdrowiu, chorobach, by zyskać wsparcie i uwagę, której tak bardzo pragnie.

• Histrioniczna Nieszczera (histrioniczna+ cechy osobowości antyspołecznej): podstępna, prowadzi podwójną grę, intryguje, knuje, spiskuje, jest przebiegła, fałszywa, egocentryczna, nieszczera, kłamliwa, wyrachowana.
  W takim połączeniu końcowy efekt zależy od proporcji cech: antyspołeczne vs histrioniczne. Na pierwszy rzut oka wydają się czarujące i cudowne, inni łatwi ulegają temu czarowi, jednak te osoby prócz uwagi otoczenia pragną również czegoś innego. Zdobywają kontakty, pną się w górę, manipulują, wykorzystują, zaciągają długi, żyją na koszt innych, w zależności od proporcji cech antyspołecznych mogą trzymać się szarej strefy, albo łamać prawo, czy wręcz stosować przemoc. Jeśli mają cechy psychopatyczne, to wirtuozeria społeczna, urok osobisty, zdolność odczytania pragnień innych ludzi służy do knucia intryg, oszustw i skomplikowanej, zimnej, okrutnej nikczemności. Taka osoba jest świadoma swoich manipulacji i lubi konflikty -podniecenie i napięcie związane z nimi stanowi rozrywkę. Ludzie antyspołeczni dobroć poczytują za słabość, dlatego własną, histrioniczną stronę, przyjazną ludziom starają się ukryć. Odwrócić wszelkie wrażenia bycia uprzejmym, miłym, fajnym „bo świat to dżungla i przetrwają tylko najsilniejsi”.

Antyspołeczne Zaburzenie u Mężczyzn
Histrioniczne u Kobiet?

Tak jak osobowość zależna jest bierna i zorientowana na innych, tak osobowość histrioniczna, również jest zorientowana na innych ale w sposób bardzo aktywny, robi się na tak fascynująca, powalającą, by każdego przyciągać do siebie. Millon pisze: „Przyjmując, że idealny związek ma charakter symbiotyczny, możemy uznać jednostkę zależną za pasożyta, a histrioniczną za pająka czarną wdowę.” Według niektórych badaczy osobowość histrioniczna i osobowość antyspołeczna to jedno zaburzenie, które po prostu inaczej wyraża się w zależności od płci. W badaniach Hamburger, Lilienfeld, Hogben (1996) wykazano, że obydwa te zaburzenia bardzo często współwystępują; że mężczyźni histrioniczni prezentują często zachowania antyspołeczne; obydwa zaburzenia mają wiele cech wspólnych: impulsywność, ciągłe poszukiwanie stymulacji, niski rozwój sumienia; kolejnym dowodem potwierdzonym w badaniach jest to, że mężczyźni psychopatyczni mają więcej cech histrionicznych, ponadto psychopatyczni mężczyźni mają raczej cechy antyspołeczne, a psychopatyczne kobiety cechy histrioniczne (czyli faktycznie ekspresja cech wydaje się różnić w zależności od płci).

Podejście Interpersonalne: Jak powstaje osobowość histrioniczna

via GIPHY

Rodzice nie krytykują, nie karzą swojego dziecka, natomiast wzmacniają tylko takie zachowania, które im się podobają; robią to w sposób bardzo niekonsekwentny. Raz nagradzają, jakieś zachowanie, innym razem nie. Dzieci gubią się w tym i zaczynają przesadzać, przerysowywać swoje zachowanie, żeby zapewnić sobie uwagę i miłość, w przeciwnym razie rodzice nie zwracają na nie uwagi. Czyli, tylko jeśli dziewczynka będzie przesadnie słodka i dziewczęca, to rodzic ją zauważa. Z czasem dziecko musi coraz bardziej stawać na rzęsach, żeby skupić na sobie uwagę opiekuna. Wchodzą w nastoletniość z ogromnym deficytem akceptacji i uwagi. Wtedy odkrywają, że seksualność może dać im upragnioną atencję innych (coś, czego zawsze pragnęły i nigdy nie miały). Ta nowa strategia jest bardzo skuteczna, działa za każdym razem.
Zwykle dowiadujemy się kim jesteśmy, od innych (rodziców, opiekunów) w ten sposób kształtuje się nasza tożsamość, niestety środowisko, które ignoruje swoje dziecko, nie daje wystarczająco takich informacji. W przypadku osobowości histrionicznej jedyne informacje to takie dotyczące skrajnych przejawów związanych ze stereotypową rolą płciową. Jak pisze Millon: Ich rozwojowa mantra (…) „Jesteś ignorowana, bo na to zasługujesz, ponieważ niewiele jesteś warta, a jeśli chcesz być więcej warta, musisz się bardzo, ale to bardzo starać”. Często dziewczynka staje się córeczką tatusia, a matka nie istnieje w tym układzie, może być też tak, że czarującym zachowaniem córka, zapewnia sobie władzę nad okrutnym ojcem (przemoc, alkoholizm), by bronić resztę rodziny. W konsekwencji wyrasta na osobę, która nie radzi sobie z własnymi emocjami i popędami, ma dramatycznie niską samoocenę; jedynym źródłem komfortu jest jej władza, którą sprawuje nad innymi swoją seksualnością. Nie dziwi więc, że osoby histrioniczne zwykle wolą towarzystwo płci przeciwnej i po prostu muszą chronić się wieloma backupami w związku, prawie zawsze mają backup, oraz backup backupu, w razie gdyby aktualny adorator gdzieś zniknął (nawet na chwilę).

Osobowość histrioniczna,a inne zaburzenia osobowości

Osobowość histrioniczna, a osobowość zależna: jak już wspomniałam wcześniej, obydwie uważają, że są nieporadne, jednak zależna nie jest taka aktywna w poszukiwaniu opieki, osoba histrioniczna zrobi wiele, by uzyskać uwagę i wsparcie, jest gotowa podporządkować sobie innych (niepojęte u osobowości zależnej, która sama się podporządkowuje); dlatego czują się zdruzgotane, kiedy ich wysiłek spotyka się z obojętnością. Mają zmienne emocje, które chętnie okazują (osobowość zależna, nie okazuje negatywnych emocji, unika konfrontacji). Osobowość zależna będzie zdobywać przychylność nieporadnością, a histrioniczna powabem i seksapilem.

Zarówno osobowość histrioniczna jak i borderline mają silne emocje i poczucie dojmującej pustki, obydwie te osobowości mogą mieć próby samobójcze, choć samouszkodzenia częstsze będą u osób z BPD. Zaburzenia te mocno zachodzą na siebie i jedno może rozwijać się z drugiego, choć osoby z zaburzeniem z pogranicza wdł. Millona częściej doświadczają poważnych nadużyć seksualnych, natomiast w przypadku zaburzenia histrionicznego, relacja może być partnerska, ale nadużycia zachodzą rzadziej.

Osoby histrioniczne i narcystyczne uwielbiają popisy i chcą stale być w centrum uwagi, ale z innych przyczyn, histrioniczne osoby wystawiają się na widok, odczytują pragnienia, a potem dostosowują się do tych pragnień, natomiast osoby narcystyczne, absolutnie nie, one mają być kochane takimi, jakie są. Osoby histrioniczne uważają, że światem rządzi seks, i uwielbiają zwodzić i uwodzić, a narcystyczne osoby same uważają się za centrum świata, chcą realizować swoje marzenia o nieograniczonym sukcesie, władzy, sławie. Narcyzi są ponad jakieś mody i przymilania się innym, prezentują pokerową twarz światu, osoby histrioniczne przciwnie, kruche i bezradne, a zarazem zawsze podążające za najnowszymi trendami, mogą wręcz wydawać się zdesperowane.

Osobowość Histrioniczna: problemy współwystępujące

Osobowość histrioniczna i zaburzenia pod postacią somatyczną

Mogą cierpieć z powodu lęku o swoje zdrowie (kiedyś hipochondria) oraz objawów somatycznych (bóle, inne dolegliwości fizyczne, których nie da się wyjaśnić chorobą).

Osobowość histrioniczna i Zaburzenia Dysocjacyjne

Jeśli pojawiają się dysocjacje, czyli chwilowe utraty kontaktu ze sobą, czy otaczającą rzeczywistością, amnezje, dezorientacja (więcej tutaj) klinicysta powinien zapytać o molestowanie seksualne w dzieciństwie, albo inne niekorzystne doświadczenia seksualne; dysocjacja może, ale nie musi świadczyć o takich doświadczeniach.

Osobowość histrioniczna i Zaburzenia Lękowe

Tak samo jak osoby o osobowości zależnej, osoby z osobowością histrioniczną są podatne na lęk separacyjny. Dramat osoby histrionicznej polega na tym, że niestety bardzo szybko się nudzi swoimi partnerami, relacje nie są trwałe, w efekcie są to osoby bardzo samotne i odizolowane. Prawdopodobnie rzadziej niż u osób zależnych będzie występować agorafobia (nie usiedziałyby w domu, muszą znajdować się w centrum wydarzeń).

Osobowość histrioniczna i Zaburzenia Nastroju

Kiedy oosoba taka utraci ważna dla siebie relację może pojawić się depresja, choć będzie opisywana (to charakterystyczne dla tych osób) w sposób bardzo ogólny, jako „potworny stan”, trudno będzie nam uzyskać, jakieś szczegóły. Mogą pojawić się objawy manii albo hipomanii.

Osobowość histrioniczna i Nadużywanie substancji

Niestety rokowania wyjścia z uzależnienia, jeśli do niego dojdzie się znacznie pogarszają w przypadku tej osobowości, na pewno nie uda się to, zanim osoba nie wykształci sobie lepszych metod kontrolowania własnych emocji i impulsów. Alkohol, narkotyki mogą służyć zarówno imprezowaniu, jak i chudnięciu, by zachować atrakcyjny wygląd, ale także regulowaniu trudnych emocji (częsty lęk), czy poczucia opuszczenia/bycia zignorowanym.

Psychoterapia Zaburzenia Osobowości Histrionicznej

Rzadko przychodzą na terapię tylko powodu osobowości histrionicznej, bardzo często udaje im się świetnie funkcjonować w społeczeństwie, zdobywają nagrody za wygląd i wdzięk, nie mogą się wręcz opędzić od propozycji. Jeżeli osoba jest w trwałym związku czasami może tylko czuć, że czegoś jej brak. Z kolei osoby, które mają poważne objawy somatyczne zwykle cieszą się opieką bliskich i też nie mają powodu szukać pomocy. Mogą być kierowane przez lekarzy na terapię, ale rzadko uświadamiają sobie związek swoich objawów z psychiką. Mogą pojawiać się na ostrym dyżurze, kiedy mają poważny konflikt w związku, ale potem odbiera je partner i wszystko jest już ok. Kiedy pojawią się w gabinecie, psychologa tej samej płci mogą traktować, jak konkurencję, szukają więc terapeutów płci przeciwnej; chcą natychmiast pozbyć się objawów, co jest oczywiście niemożliwe; poza tym terapia wymaga przyjrzeniu się sobie, a dla tych osób jest to zagrażająca, albo nudne. Mogą robić wiele, by przypodobać się terapeucie, łącznie z tym, że podają cele terapii, które spodobają się terapeucie, a cele muszą być atrakcyjne dla pacjenta, w przeciwnym wypadku zrezygnuje z terapiii, najlepiej, by były to szybko osiągalne cele zgodne z wartościami pacjenta. Co do konkretnych interwencji, warto uczyć koncentrować swoją uwagę (np. uważność) oraz dbać o ścisłą strukturę pojedynczej sesji- w przeciwnym razie terapeuta będzie zbaczał na manowce, a sesje będą przegadane. Trening regulacji emocji, oraz asertywności, który pozwoli stopniowo zbudować większą niezależność, a w końcu tożsamość, również będzie dobrym pomysłem.

Theodore Millon, Roger Davis, Zaburzenia Osobowości we współczesnym świecie, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa, 2005

Możecie też poczytać fantastyczną książkę Linehan o Zaburzeniu Osobowości z Pogranicza