RO-DBT podejście terapeutyczne dla osób z nadmierną kontrolą, izolacją, małą elastycznością i perfekcjonizmem, unikających i lękowych

RO DBT dla osób nadmierną samokontrolą

Radykalnie otwarta dialektyczna terapia behawioralna (RO-DBT) jest całkiem nową metodą terapeutyczną, stworzoną przez Dr. Thomasa R. Lyncha, opartą na 20 latach badań i licznych dowodach naukowych. Terapia ta ma potwierdzoną skuteczność w przypadku występowania zaburzeń związanych z nadmierną samokontrolą. RO DBT jest wskazana w szczególności dla pacjentów z rozpoznaniem przewlekłej depresji, opornych na leczenie zaburzeń lękowych, anoreksji, zaburzeń ze spektrum autyzmu oraz zaburzeń osobowości z wiązki A i C.

Czym jest samokontrola?

Samokontrola odnosi się do naszej zdolności do powstrzymywania działania pod wpływem impulsów, emocji i pragnień na rzecz długoterminowych celów.
To oznacza, że dzięki samokontroli jesteśmy w stanie powstrzymać się np. od zjedzenia kolejnego ciastka kiedy dążymy do upragnionej sylwetki czy powstrzymania emocjonalnej reakcji, jeśli w dłuższej perspektywie działanie zgodnie z emocją mogłoby nam w jakiś sposób zaszkodzić.
W większości przypadków samokontrola jest więc czymś pomocnym.

Perfekcjonizm i Zahamowanie

Niektórzy ludzie mogą jednak cierpieć z powodu nadmiernej samokontroli. Dla takich osób hamowanie i kontrolowanie impulsów oraz emocji stało się tak nawykowe i automatyczne, że mają problem z rozluźnieniem tej kontroli w przypadku, gdy występuje taka konieczność. Może to skutkować nadmiernym zahamowaniem, perfekcjonizmem, ostrożnością i uczuciem wyczerpania w wyniku interakcji społecznych.

Podstawy RO-DBT

RO-DBT zakłada, że emocje u ludzi nie są tylko motywatorem naszych działań czy formą komunikacji, ale także są podstawą tworzenia więzi społecznych, które są dla nas niezbędne żeby nasz gatunek mógł przetrwać.
Z perspektywy przetrwania, mamy nieco trudniejszą sytuację niż gatunki wyposażone w środki ochronne takie jak np. grube skóry, ostre pazury, czy zęby.

Więzi pomogły nam przetrwać

Musieliśmy się więc nauczyć jak współpracować i tworzyć więzi, które pomogą nam przetrwać dzięki dzieleniu się zasobami, zamiast skupianiu się na przetrwaniu jednostki. RO-DBT podkreśla więc plemienną naturę naszego gatunku, uznając, że dobre samopoczucie psychiczne zależy również od wewnętrznego doświadczenia więzi społecznych.

Nadmierna i niedostateczna kontrola

Jak pewnie już zdążyliście zauważyć podstawowym założeniem RO-DBT jest istnienie zaburzeń, które wiążą się z jednej strony z nadmierną, a z drugiej z niedostateczną samokontrolą. Pojęcie to oznacza zdolność do hamowania impulsów i zachowań aby osiągnąć długoterminowe cele.

za mało kontroli

Zaburzeniami, w których występuje niedostateczna kontrola są zaburzenie osobowości borderline, antyspołeczne i zaburzenia z napadami objadania się.

Za dużo kontroli

Z kolei z nadmierną kontrolą mamy do czynienia m.in. w przypadku obsesyjno-kompulsyjnych, unikających, czy paranoicznych zaburzeń osobowości a także w anoreksji oraz depresji.
Zaburzenia, w których występuje nadmierna kontrola wymagają interwencji, które są ukierunkowanie na naukę jej rozluźniania, zwiększania otwartości i umiejętności elastycznego reagowania i emocjonalnej ekspresji.

Biospołeczna teoria nadmiernej kontroli

Biospołeczna teoria nadmiernej kontroli zakłada, że trudności z samokontrolą rozwijają się i utrzymują z powodu współwystępowania temperamentalnych i genetycznych czynników ryzyka, niesprzyjającego środowiska i tendencji do samokontroli, rozumianych jako forma radzenia sobie.
Wśród czynników temperamentalnych wymienia się m.in. zwiększoną wrażliwość na zagrożenia, mniejszą wrażliwość na nagrody, wysokie zdolności hamowania i wysoką dbałość o szczegóły.
W przypadku, gdy osoba dorasta w niesprzyjającym środowisku (wzmacniającym postrzeganie nawet najmniejszych błędów jako niedopuszczalnych) istnieje większe ryzyko rozwoju stylu radzenia sobie ukierunkowanego na kontrolę. Ogranicza to możliwości uczenia się nowych umiejętności oraz nawiązywanie bliskich więzi.

Widzę kolce a nie różę

Taki układ cech zwiększa również prawdopodobieństwo, że bodźce nie pasujące do schematów, nie tylko nie będą wykrywane, ale też mogą zostać ocenione jako niebezpieczne.
To oznacza, że osoba z nadmierną samokontrolą z większym prawdopodobieństwem zwróci uwagę na odprysk na posągu, niż na jego całokształt, albo na wady jakiegoś przedmiotu lub osoby niż na jego/jej pozytywne aspekty. Wchodząc do ogrodu różanego, zwróci uwagę na kolce zamiast na piękno kwiatów.

Karanie za błędy 

Predyspozycje do rozwoju nadmiernej samokontroli są często wzmacniane przez kulturę oraz środowisko, w tym także rodzinę. Środowisko osób z nadmierną samokontrolą często karało za popełnianie błędów, brak precyzji, okazywanie emocji oraz spontaniczność. Nagradzane natomiast mogły być takie cechy jak wysoka tolerancja na ból, odporność na pokusy, sztywne przestrzeganie zasad, czy dążenie do osiągnięć.

Izolacja społeczna

Styl radzenia sobie charakteryzujący się nadmierną kontrolą ujawnia się również w relacjach z innymi ludźmi – przejawia się między innymi izolacją, dominuje także pobudzenie obronne oraz reakcje walki i ucieczki, ponieważ autonomiczny układ nerwowy u takich osób jest często nadaktywny.
Wyraz twarzy zamarza, a osoba traci zdolność do elastycznej interakcji z innymi. U osób z nadmierną samokontrolą powszechne jest pobudzenie obronne i zamrożona ekspresja (lub przesadna, nieszczera ekspresja). To oznacza, że okazywanie emocji może być utrudnione – z jednej strony osoby takie mogą nie wyrażać swoich emocji, z drugiej zaś mogą robić to w sposób wyuczony, tak jak wydaje im się, że pasuje w danej sytuacji reagować.

Wrażliwość na krytykę

W konsekwencji osoby z nadmierną samokontrolą bardzo ciężko pracują, aby uniknąć błędów, stają się coraz bardziej wrażliwe na postrzeganą krytykę i opierają swoją samoocenę na porównaniach swoich wyników z wynikami innych.
Może to prowadzić do sztywnych stylów interakcji, które kolidują z tworzeniem więzi społecznych.
Takie zachowania prowadzą dokładnie do tego, czego osoby z nadmierną samokontrolą chcą uniknąć: niestety ludzie mają tendencję do unikania osób, które zachowują się w ten sposób, co z kolei prowadzi do tego, że osoba z nadmierną samokontrolą czuje się coraz bardziej wyizolowana i samotna, przez co stres psychiczny jest coraz większy.

Radykalna otwartość

Radykalna otwartość reprezentuje podstawową zasadę i rdzeń filozofii RO-DBT.
Opiera się na trzech zdolnościach, które mają charakteryzować zdrowie psychiczne:

• otwartość,
• elastyczność i
• więzi społeczne (z co najmniej jedną inną osobą).

Akceptowanie rzeczywistości 

Jako stan umysłu oznacza rezygnację z wcześniejszych przekonań na temat tego, jaki powinien być świat, aby dostosować się do ciągle zmieniającego się środowiska. W najbardziej „zaawansowanej” formie radykalna otwartość polega na aktywnym szukaniu tego, czego chce się uniknąć, aby się uczyć.

Zdrowe Zwątpienie

Radykalna otwartość ostrzega nas o obszarach w naszym życiu, które mogą wymagać zmiany, przy jednoczesnym docenieniu faktu, że zmiana nie zawsze jest potrzebna lub optymalna. RO-DBT zastępuje podstawowe zasady Zen obecne w standardowym DBT, zasadami wywodzącymi się z Malamati-Suffism. Malamatis nie tyle interesuje akceptacja rzeczywistości czy widzenie „tego, co jest” bez złudzeń (centralne zasady Zen), ale raczej szukają w sobie błędów i kwestionują swoje egocentryczne pragnienia władzy, uznania lub samowywyższania się. Tak więc radykalna otwartość obejmuje celowe dociekanie siebie i kultywowanie zdrowego zwątpienia.

Radykalna Otwartość vs Radykalna Akceptacja

Radykalna otwartość różni się od radykalnej akceptacji, która jest nauczana w ramach standardowego DBT. Radykalna akceptacja „to rezygnacja z walki z rzeczywistością” – jest ona sposobem na przekształcenie cierpienia, którego nie można znieść, w ból, który można tolerować, podczas gdy radykalna otwartość podważa nasze postrzeganie rzeczywistości.

Nasze filtry

Radykalna otwartość zakłada, że ​​nie jesteśmy w stanie widzieć rzeczy takimi, jakimi są, ale zamiast tego widzimy rzeczy takimi, jak je spostrzegamy poprzez nasze filtry poznawcze. Każdy z nas doświadcza błędów percepcyjnych, które wpływają na zdolność do bycia otwartymi i uczenia się na podstawie niepasujących do naszych oczekiwań informacji.
Ten sposób myślenia o poznaniu kontrastuje również z koncepcją Mądrego Umysłu w standardowej DBT, która podkreśla wartość wiedzy intuicyjnej. Z perspektywy RO-DBT „fakty” lub „prawda” często mogą wprowadzać w błąd, częściowo dlatego, że „nie wiemy, czego nie wiemy”, rzeczy ciągle się zmieniają, a wiele doświadczeń ma miejsce poza nasza świadomą uwagą. Radykalna otwartość wymaga więc wątpienia lub kwestionowania intuicji lub wewnętrznego przekonania.

Jak praktykować radykalną otwartość?

Praktyka radykalnej otwartości obejmuje trzy etapy:

1. uznanie bodźców środowiskowych, które są niepotwierdzające, nieoczekiwane lub niezgodne z naszymi oczekiwaniami,
2. celowe badanie samego siebie w zakresie nawykowych lub automatycznych reakcji opartych na emocjach, zamiast automatycznego wyjaśniania, usprawiedliwiania, bronienia, akceptowania, regulowania lub zaprzeczania temu, co się dzieje, aby poczuć się lepiej, oraz
3. elastycznie reagować, robiąc to, co niezbędne, z uwzględnieniem potrzeb innych (np. uznanie, że to, co dla nas jest „skuteczne” – może nie być skuteczne dla innych; dążenie do doskonałości, ale powstrzymywanie się od tego gdy informacje zwrotne sugerują, że to dążenie jest szkodliwe lub przynosi efekt przeciwny do zamierzonego).

Podsumowując. Co to jest radykalna otwartość?

• Radykalna otwartość oznacza otwartość na nowe informacje lub niepasujące do założeń informacje zwrotne i wykorzystywanie ich do uczenia się.
• Radykalna otwartość pomaga nam nauczyć się celebrować odkrywanie siebie.
• Radykalna otwartość może być satysfakcjonująca – często wiąże się z wypróbowaniem nowych sposobów zachowania, które mogą pomóc nam skuteczniej radzić sobie.
• Radykalna otwartość to odwaga – pozwala nam dostrzec obszary naszego życia, które mogą wymagać zmiany.
• Radykalna otwartość wzmacnia relacje.
• Radykalna otwartość to uznanie własnej omylności i chęć zmiany (w razie potrzeby).
• Radykalna otwartość podważa nasze postrzeganie rzeczywistości. Nie widzimy rzeczy takimi, jakimi są – widzimy rzeczy takimi, jakimi jesteśmy.
• Otwartość na uczenie się nowych rzeczy wiąże się z uznaniem, że ​​istnieje wiele sposobów, aby dostać się w to samo miejsce.
• Radykalna otwartość bierze odpowiedzialność za nasze reakcje i emocje – zamiast automatycznie obwiniać innych lub świat.
• Radykalna otwartość pomaga nam dostosować się do ciągle zmieniającego się otoczenia.

Radykalna otwartość to nie…

• Akceptacja, naiwna wiara lub bezmyślne poddawanie się
• Zakładanie, że znasz już odpowiedź na wszystko
• Coś, co można zrozumieć wyłącznie intelektualnie – wymaga bezpośredniej i powtarzanej praktyki
• Odrzucenie przeszłości
• Oczekiwanie tylko dobrych rzeczy

Umiejętności uważności RO-DBT

Podobnie jak w standardowym DBT w RO-DBT uważność jest również jedną z najważniejszych umiejętności. Umiejętności uważności w RO-DBT zawierają nowe stany umysłu (Fixed-Mind, Flexible-Mind i Fatalistic-Mind) oraz nowe umiejętności: „co” i „jak”.
U osób z nadmierną samokontrolą najczęściej występują dwa stany umysłu – z których oba są nie przystosowawcze i pojawiają się wtórnie w stosunku do niepotwierdzającej informacji zwrotnej i / lub w konfrontacji z nowością.
W przypadku wyzwania lub niepewności, najczęstszą reakcją osób z nadmierną samokontrolą jest zwykle poszukiwanie sposobu na zminimalizowanie, odrzucenie lub zaprzeczenie informacji zwrotnej w celu utrzymania poczucia kontroli i porządku.

Przecież ja to wiem

Ten sposób reagowania w RO-DBT jest określany jako stały umysł, który mówi, że „zmiana jest niepotrzebna, ponieważ znam już odpowiedź”. Dialektycznym przeciwieństwem stałego umysłu jest umysł fatalistyczny. Podczas gdy stały umysł wiąże się ze sztywnym oporem i energicznym sprzeciwem wobec zmiany, fatalistyczny umysł wymaga rezygnacji z jawnych prób oporu. Fatalistyczny umysł może być wyrażony przez przeciągające się milczenie, zgorzknienie, odmowę udziału w czymkolwiek.
Fatalistyczny umysł jest problematyczny, ponieważ unika odpowiedzialności, mówiąc, że „zmiana jest niepotrzebna lub niemożliwa”. Umysł elastyczny natomiast jest syntezą między umysłem fatalistycznym i stałym: wymaga radykalnego otwarcia się na możliwość zmiany w celu uczenia się bez odrzucania własnej przeszłości. Co ważne, chociaż mądry umysł w standardowym DBT i elastyczny umysł w RO-DBT mają kilka podobnych funkcji, istnieją również znaczące różnice. Na przykład, podczas gdy mądry umysł celebruje znaczenie wewnętrznej wiedzy i intuicyjnej wiedzy elastyczny umysł celebruje dociekanie i zachęca do „zdrowego zwątpienia w siebie” oraz poddawania w wątpliwość.

Umiejętności „CO” w RO-DBT

Istnieją dwie nowe umiejętności uważności RO-DBT „Co”. Pierwszą z nich jest umiejętność nazywana „kontinuum świadomości”. Daje ona osobom, które nadmiernie się kontrolują, narzędzia do ćwiczenia ujawniania wewnętrznych uczuć innej osobie – bez prób lub planowania z wyprzedzeniem, co można byłoby powiedzieć w różnych sytuacjach.
Druga umiejętność „co” jest nazywana „uczestnictwem bez planowania”. Ta umiejętność obejmuje uczenie się, jak z pasją uczestniczyć w zajęciach z innymi bez kompulsywnych prób lub obsesyjnych potrzeb, aby zrobić to „dobrze”. Praktyka uczestnictwa bez planowania powinna być nieprzewidywalna (tj. rozpoczynać się bez jakiejkolwiek formy ostrzeżenia) i krótka – trwająca około minuty. Na przykład terapeuta bez żadnego uprzedzenia może nagle zacząć robić śmieszną minę, machać rękami, mówiąc; Wszyscy robią to, co ja! Zrób śmieszną minę i pomachaj rękami jak kurczak! Celem tych ćwiczeń jest zwiększanie elastyczności oraz spontaniczności, a tym samym obniżenie poziomu kontroli.

Umiejętności „JAK” w RO-DBT

„Pytanie siebie” to podstawowa umiejętność „jak” w RO-DBT i klucz do radykalnie otwartego życia. Obejmuje aktywne poszukiwanie rzeczy, których chce się uniknąć lub które mogą być niewygodne, po to, aby się uczyć, oraz kultywowanie bycia „niedoskonałym” – z zamiarem zmiany w razie potrzeby. Tutaj traktuje się problemy jako okazję do rozwoju, a nie przeszkody uniemożliwiające nam pełne życie. Podstawowa przesłanka leżąca u podstaw docierania do siebie wynika z dwóch obserwacji:

1. nie wiemy wszystkiego – dlatego będziemy popełniać błędy, oraz
2. aby uczyć się na własnych błędach, musimy je dostrzec.

Zamiast szukać spokoju, dociekanie pomaga nam się uczyć, ponieważ nie zakłada się, że znamy już wszystkie odpowiedzi. Terapeuci RO DBT muszą sami praktykować radykalną otwartość i zadawanie sobie pytań, aby zachęcić klientów do ich stosowania.

Podstawowe założenia RO-DBT

Osoby z nadmierną samokontrolą często, niezależnie od sytuacji postrzegają siebie jako osoby „z zewnątrz” i często nie mają pojęcia, jak nawiązać kontakt lub intymne relacje z innymi, choć potrafią te trudności dobrze zamaskować. W rzeczywistości czują się jakby byli obcymi w obcej krainie (często nawet w pobliżu członków rodziny), zawsze obserwujący – ale rzadko w pełni uczestniczący. W związku z tym, w nurcie RO-DBT rolę terapeuty można określić jako „ambasadora plemienia” – to znaczy kogoś, kto jest w stanie docenić wyjątkowe poświęcenie się tych osób, aby spełnić lub przekroczyć oczekiwania społeczności oraz osiągnąć dobre wyniki, jak również tego, który serdecznie wita ich z powrotem w „plemieniu”.

Założenia terapii RO-DBT:

• Dobrostan psychiczny jest zależny od współwystępowania: otwartości, elastyczności i więzi społecznej.
• RO DBT podkreśla naszą plemienną naturę. Nadaje priorytet więzi społecznej jako kluczowej dla dobrobytu jednostek i przetrwania gatunku
• Radykalna otwartość zakłada, że ​​nie widzimy rzeczy takimi, jakimi są, ale raczej takimi, jakimi jesteśmy.
• Radykalna otwartość oznacza gotowość do zadawania sobie pytań: „czego mogę się nauczyć”?
• Terapeuci RO DBT sami praktykują radykalną otwartość i badanie siebie, ponieważ RO nie jest czymś, co można uchwycić wyłącznie za pomocą środków intelektualnych.
• Terapeuci RO DBT modelują pokorę, biorąc odpowiedzialność za swoje spostrzeżenia i działania w sposób, który pozwala uniknąć obwiniania siebie, innych lub świata, i robią to, aby zachęcić swoich pacjentów z nadmierną samokontrolą do przyjęcia podobnej praktyki.
• RO DBT zachęca klientów do celebrowania problemów jako okazji do rozwoju, zamiast postrzegania ich jako przeszkody.
• Terapeuci RO DBT nie zakładają, że ​​kiedykolwiek będą w stanie w pełni zrozumieć swoich klientów, ale nadal starają się to zrobić.
•  Terapeuci RO DBT zdają sobie sprawę, że życie pacjentów z nadmierną samokontrolą jest często nieszczęśliwe, mimo że ich cierpienie nie zawsze jest oczywiste i widoczne.
• Terapeuci RO DBT zdają sobie sprawę, że pacjenci z nadmierną samokontrolą traktują życie bardzo poważnie i że muszą nauczyć się relaksować, śmiać się z własnych słabości i bawić się.
• Terapeuci RO DBT zdają sobie sprawę, że pacjenci z nadmierna samokontrolą nie będą wierzyć, że otwarcie się, zabawa, relaksowanie się lub odstawanie od innych osób jest społecznie akceptowalne, dopóki nie zobaczą, jak terapeuci modelują takie zachowanie.
• Terapeuci RO DBT uznają, że nawet jeśli nie byli jedyną przyczyną zerwania sojuszu terapeutycznego, nadal są odpowiedzialni za jego naprawę.
• Terapeuci RO DBT, zamiast mówić swoim klientom, co jest „nie tak”, zachęcają ich do samodzielnego odkrywania tego, co im dolega, poprzez regularne praktyki dociekania.
• Terapeuci RO DBT zachęcają klientów z nadmierną samokontrolą do aktywnego angażowania się w rozwiązywanie konfliktów interpersonalnych, zamiast automatycznego unikania sytuacji lub porzucania związku.
• W pracy z klientami z nadmierną samokontrolą terapeuci RO DBT szukają możliwości wzmocnienia szczerej otwartości i swobodnego wyrażania emocji.
• Terapeuci RO DBT uznają wartość spokoju ducha, ale także wartość pełnego pasji uczestnictwa w życiu.

Radykalnie otwarte życie: rozwijanie życia, którym warto się dzielić

Radykalnie otwarte życie oznacza uczenie się, jak elastycznie dostosowywać swoje zachowanie do ciągle zmieniających się okoliczności, aby osiągnąć cel i żyć zgodnie z własnymi wartościami, w sposób uwzględniający potrzeby innych. Radykalnie otwarte życie to uczenie się, jak tworzyć życie, którym warto się dzielić (z innymi), w oparciu o założenie, że nasze osobiste szczęście w dużym stopniu zależy od innych ludzi i stopnia, w jakim czujemy się częścią grupy.

Żyć odważnie

Kiedy czujemy się połączeni, jesteśmy mniej niespokojni, mniej przygnębieni i mniej wrogo nastawieni. Życie, które warto dzielić, jest również odważne. Aktywnie poszukuje błędów w sobie i kwestionuje swoje motywy bez osądzania.

Można się śmiać ze swoich słabości

Z drugiej strony nie traktuje siebie zbyt poważnie – można śmiać się z własnych słabości i dzielić się śmiechem z innymi. Życie, którym warto się dzielić, jest również pokorne, ponieważ uznaje, że każdy z nas jest zależny od innych ludzi, jeśli chodzi o nasze osobiste samopoczucie i sukces.
Niezależnie od tego, każdy z nas musi sam zdecydować, co oznacza dla nas życie, którym warto się dzielić i jak może się ono objawiać (na przykład, czy oznacza polepszenie długotrwałego związku, nawiązanie nowego lub wzmocnienie poczucia przynależności poprzez wkład w dobro innych).

Na podstawie: Lynch, T. R. (2018). Radically open dialectical behavior therapy: Theory and practice for treating disorders of overcontrol. New Harbinger Publications.