Dzisiaj znowu muszę stanąć w obronie osób z zaburzeniem z pogranicza.

Często słyszę pytania:

• czy borderline może być podstawą do odebrania praw rodzicielskich?
• czy te osoby są agresywne?
• czy jeśli pracuję z tymi osobami powinnam mieć alarm w gabinecie?
• a jeśli będą znały mój adres domowy, mój telefon, czy coś mi grozi?

Mężczyzna maltretowany przez Kobietę

Być może niedługo weźmiecie do ręki wyborczą i przeczytacie tragiczną historię mężczyzny, który doświadczył przemocy w związku z kobietą. Zaproszono mnie do skomentowania. Media rządzą się własnymi prawami i nie mogłam powiedzieć wszystkiego co chciałam i dokładnie jak chciałam. Dlatego powstał ten artykuł. Pamiętajcie proszę, że kiedy wypowiadam się gdzieś to zwykle jest to pewnego rodzaju kompromis. Chyba, że to radio, tam mogę być sobą najbardziej 🙂

Tak czy inaczej cieszę się, że mam okazję się wypowiadać. Wierzę, że mimo wielu ograniczeń udaje mi się podnosić ważne kwestie. W tym wypadku kto wie, co powiedziałby ktoś inny?  Skoro nawet w kryteriach diagnostycznych borderline mamy:

• Nie adekwatna, silna złość lub trudności z jej opanowaniem (np. częste wybuchy złości, stałe odczuwanie gniewu, wielokrotne bójki).

Dowiedzmy się zatem w czym rzecz, bo zamierzam się dzisiaj przyjrzeć zarówno stygmatyzacji jak i złości i przemocy. Zacznijmy od stygmatyzacji.

Jak Media tworzą nasz Świat

To nie dotyczy tylko osób z borderline, dotyczy to wszystkich sensacyjnych doniesień. Dlatego warto podchodzić do wszystkich mediów (w tym internetu) z dużym dystansem.

Nie przeczytamy o tych większości osób z borderline które nie stosują przemocy, o tych większości par, gdzie osoba z borderline chodzi na terapię, bardzo stara się, by poradzić sobie ze swoimi problemami. Nie przeczytamy o tym, że to osoby, które bardzo szukają pomocy, że wiemy to z badań naukowych.

Tak nie tworzy się newsów do gazet. Nie tak powstają klikalne nagłówki dla googla. Takie coś nie wzbudzi emocji i nie zapada nam w pamięć. Nie to kręci ludzi i sprzedaje gazety, czy bilety na Fatalne Zauroczenie.

To wiedza z pierwszego roku dziennikarstwa, które newsy się przepuszcza, a które nie są warte tego, by puścić je w świat. Są konkretne zasady którymi kierują się dziennikarze.

Weźmy więc 2 informacje:

1. partner katowany przez psychicznie zaburzoną osobę,
2. przedstawienie problemu przemocy w związku szeroko, biorąc pod uwagę różne czynniki.

która jest warta opisania?

12 Zasad Zniekształcania Rzeczywistości

Tutaj 12 punktów zasad  powstawania informacji, według których media decydują, czy jakaś informacja zasługuje na to, by ją raportować, czy nie:

• krótkotrwałość: zdecydowanie skatowanie kogoś dużo bardziej nagłe, niż przedstawienie złożonego problemu jakim jest przemoc w związku.
• intensywność: to chyba nawet nie trzeba komentować, wikłanie się w skomplikowane analizy i wyjaśnienia na pewno nie równa się z intensywnością tego komunikatu: osoba zaburzona jest agresywna.
• jednoznaczność: no właśnie media chcą jednoznacznych odpowiedzi, a takich psychologia nie daje!
• ważność: nie są to newsy polityczne, stąd trudno szukać tych informacji na pierwszych stronach gazet i mało kto wie, że umiera Polaków więcej w zamachach samobójczych niż w wypadkach samochodowych.
• zgodność: może Wy wiecie o co chodzi?
• zaskoczenie: na pewno pewne zaburzenia są tutaj bardziej podatne, choćby właśnie borderline, bo częściej diagnozowane u kobiet, a kobiety rzadziej kojarzymy z agresją. Stąd agresywna kobieta borderline będzie zaskakująca bardziej niż mężczyzna.
• ciągłość: że coś już wcześniej było w mediach, np.  „kobiety stają się coraz bardziej agresywne” „upadek czasów” – ale nie widziałam niczego takiego (chociaż po namyśle, faktycznie jest chyba coś takiego jak piszą o nastolatkach).
• komplementarność: że uzupełniałaby inny news.
• odniesienie do narodów elitarnych: np. zaburzenia jako fanaberia (czytałam o „modzie na borderline”).
• odniesienie do ważnych osobistości: np. zaburzenie sławnej osoby, stąd rozpisywanie się o samobójstwach znanych osób, zresztą bardzo szkodliwe, bo może powodować wzrost samobójstw.
• personalizacja: odniesienia do czytelnika, choćby upraszczanie narracji pokazywanie osób w czarno biały sposób, żeby łatwo można było się utożsamić, żebyśmy mogli myśleć: no jasne też mnie to może spotkać.
• negatywizm: przedstawianie tylko negatywnych informacji– tutaj bądźcie szczególnie uważni, media nie pokazują praktycznie pozytywnych informacji. Przez to łapiemy doła, że świat schodzi na psy (a nie jest to prawda).

Jak Media Stygmatyzują Zaburzenia Psychiczne

Oczywistym jest więc, że dla mediów zawsze bardziej interesująca będzie informacja o tym, że osoba zaburzona zrobiła komuś krzywdę. Z samych zasad powstawania informacji możemy wywnioskować, że łatwo mogą powstać wszelkie stygmatyzujące, czarno-białe, uproszczone wizje świata. Do tego zwyczajnie nie mają miejsca (gazety) na pogłębione analizy. Goni ich także czas oraz brakuje im wiedzy. Kiedy szukają eksperta do swojego artykułu/programu często biorą takiego, który jest aktualnie dostępny.
W mediach produkuje się informacje, taśmowo, jak w fabryce.

Agresywny Borderline?

To jest kolejny MIT na temat tego zaburzenia!

Skąd to wiem?
otóż pracuje z tymi osobami i z agresją/przemocą spotykam się rzadko w dodatku prawie zawsze, kiedy istnieją zaburzenia współwystępujące. Potwierdziłam te informacje w wielu rozmowach z innymi specjalistami, którzy pracują z osobami z borderline.

Ponadto tak wskazują badania naukowe, do których jeszcze nawiążę, ale najpierw powołam się jeszcze na ekspertów w dziedzinie, czyli:

• Marsha Linehan, wielokrotnie nagrodzona w dziedzinie badań nad tym zaburzeniem, stworzyła skuteczną terapię dla osób z BPD, światowa ekspertka.
• Alexander Chapman, nagrodzony za osiągnięcia w dziedzinie badań borderline, autor wielu książek na ten temat.
• Kim Gratz, również nagrodzona za osiągnięcia w dziedzinie badań nad zaburzeniem borderline, współautorka książek.

Linehan uważa, że ten mit wziął się z tego, że borderline jako zaburzenie konceptualizowane było głównie przez mężczyzn, a:
„zachowanie, które jest nazywane „asertywnym” u mężczyzn, może być określone jako „agresywne u kobiet. Spostrzegana agresja wywołuje agresję odwetową i w ten sposób rodzi się cykl konfliktu interpersonalnego.” Podkreśla ona, że owszem osoby z BPD mogą mieć problemy ze złością, natomiast na pewno nie jest to najbardziej problematyczna emocja tych osób.

Agresja BPD to MIT

Chapman i Gratz piszą w swojej książce Borderline Personality Survival Guide:

Mit nr 2: Osoby z Borderline to Agresywne Osoby, które stanowią ryzyko dla innych

Wyjaśniają, że mimo iż często pokazywane są w ten sposób w filmach, książkach, czy internecie zwykle jest inaczej. Raczej poświęcają swoje potrzeby dla potrzeb innych tak bardzo chcą być kochane i lubiane. Zwykle bardzo boją się być same i desperacko trzymają się swoich relacji. Zrobią wszystko by ich nie utracić.

Większość badaczy i klinicystów specjalizujących się w pracy z tymi osobami zgodziłoby się, że te osoby głównie krzywdzą same siebie. Ich złość, czy gniew skierowany jest do wewnątrz, najczęściej mają też pretensje i obwiniają za wszystko samych siebie. Tak też można odróżnić borderline od zaburzenia osobowości antyspołecznej, ewentualnie narcystycznej.

To co też typowe, większość osób z BPD strasznie boi się złości, nie chcą ani jej okazywać, ani nawet jej doświadczać, a kiedy już im się zdarzy to bardzo się tego wstydzą. Często zdarza się też, że demonizują własną złość – np. trochę podniosą głos i wydaje im się, że krzyczą, potem przepraszają i kajają się bez końca.

Taaa? no to skąd te kryteria?

Faktycznie, macie racje należą wam się wyjaśnienia. Zaczęłam zresztą ten tekst od jednego z 9 kryterium:

• Nie adekwatna, silna złość lub trudności z jej opanowaniem (np. częste wybuchy złości, stałe odczuwanie gniewu, wielokrotne bójki).

To teraz przyjrzyjmy się (w teście SCID, którym powinno się diagnozować borderline  jest dokładne wyjaśnienie tego kryterium) byłyby tutaj zarówno osoby, które:

• stale są po cichu w środku sfrustrowane
• stale są sfrustrowane i klną pod nosem jak cokolwiek im nie wyjdzie
• wybuchają i krzyczą
• wybuchają i krzyczą i rzucają talerzami
• wybuchają i/lub krzyczą i wielokrotnie się biją

Mamy więc pewne spektrum złości, pewne osoby znajdą się na jej początku, u nich nie będzie ona zbyt widoczna.

256 kombinacji Borderline

Podkreślałam wielokrotnie jak trudna jest diagnoza tego zaburzenia biorąc pod uwagę, że jest 9 kryteriów (tylko w jednym z nich jest złość). Wystarczy mieć 5, żeby dostać diagnozę borderline. Stąd jest mnóstwo osób z borderline, które wcale tego kryterium nie będą miały. Jednak są również takie, które mają nie tylko borderline ale również dodatkowo antyspołeczne zaburzenie osobowości, albo narcystyczne. Są badania które pokazują, że typowa dla borderline jest raczej irytacja niż agresja fizyczna (Gardner 1991).

Inne Zaburzenia Osobowości

Co równie smutne, będzie również sporo takich, które choć mają diagnozę borderline wcale nie cierpią z powodu tego zaburzenia. Bardzo rzadko widuję diagnozy innych zaburzeń osobowości, a przecież w DSM 4 mieliśmy ich aż 12. Badania wskazują, że w populacji jest 12% osób z zaburzeniami osobowości natomiast osób z borderline 1-3% (Volkert, 2018), więc dlaczego wszyscy dostają tą samą diagnozę? pozostawię te pytania otwarte, może odpowiecie w komentarzach jakie macie na to pomysły.

Przemoc w Związku, zaburzenia osobowości

Czy jest jakiś związek między zaburzeniami osobowości a przemocą w związku?

Najdokładniej przyjrzeli się sprawie Ehrensaft i współpracownicy, właściwie to jedyne badanie podłużne na ten temat. Odkryli, że wszystkie zaburzenia osobowości mają powiązania z przemocą w związku, wiązka A i B (zwiększają ryzyko) wiązka C ryzyko zmniejsza:

• wiązka A (paranoiczne, schizoidalne, schizotypowe): podwyższone ryzyko sugeruje, że istniejące wcześniej podejrzliwość, nieufność, zniekształcenia postrzegania rzeczywistości zwiększają ryzyko agresji przeciw partnerowi, to dość osobliwe wyniki, ponieważ spodziewano się, że tylko będzie to się wiązało z paranoicznym, gdzie zazdrość, atakowanie za zniewagę jest typową cechą.
• wiązka B (antyspołeczne, histrioniczne, borderline, narcystyczne): tutaj ponieważ występuje dysregulacja emocjonalna i zachowania antyspołeczne również znaleziono powiązanie z przemocą w relacjach (jednak dotyczy to wszystkich tych zaburzeń i zależy od szczególnego układu cech⇒ za wyjątkiem antyspołecznego, które najsilniej przewiduje przemoc).
• wiązka C (zależne, unikające, obsesyjno-kompulsyjne): te zaburzenia osobowości działają chroniąco to znaczy zmniejszają ryzyko stosowania przemocy.

Były to jednak tylko jedne badania nad jedną grupą ludzi, a przecież czynników przemocy może być wiele i żeby wiedzieć to na pewno musimy przebadać mnóstwo osób.

Co sprawia, że w związku pojawia się Przemoc?

Szukałam dużych badań, metaanalizy, które sprawdzałyby w poważny sposób powiązania agresja-zaburzenia osobowości. To nie jest łatwe.
Wiemy, że osoby z zaburzeniami osobowości często miały za sobą przemocowe dzieciństwo. Co więc zaważa bardziej na ich agresji?
Naśladowanie tego co widziały w domu? Czy zaburzenie?
Może jeszcze coś innego? Może są inne czynniki?
Inne zaburzenia? Okoliczności życiowe?

Co faktycznie sprawia, że w bliskiej, najważniejszej dla nas relacji robimy takie okropne rzeczy komuś kogo kochamy?

Przemoc w Związku, najsilniejsze czynniki ryzyka

Capaldi i współpracownicy (2012) zrobili taką analizę, brali pod uwagę każdą przemoc, zarówno emocjonalną, jak seksualną jak i fizyczną zarówno w związkach dorosłych jak i nastolatków. Niestety dane do jakich dotarli dotyczyły jedynie relacji heteroseksualnych. Wciąż czekamy na więcej badań dotyczących par LGBT, wiadomo, że choćby gwałtów doświadczają te osoby więcej 🙁 wnioski mogłyby więc być inne.

Doszli do następujących wniosków:

• wiek, im ludzie są starsi tym mniej przemocy w związku, najgorzej jest w adolescencji i młodości- dość zaskakujące, bo wcześniej sądzono, że występuje efekt „uwięzienia w małżeństwie” i że pogarsza się z wiekiem
• deprywacja, bezrobocie, niskie zarobki, wysoki stres w pracy, stres związany z finansami
• zaburzenie osobowości antyspołecznej
• zaburzenia zażywania substancji, marihuana u mężczyzn, alkohol u kobiety
• izolacja społeczne
• przyjaźń z agresywnymi rówieśnikami (tutaj mamy zależności dwukierunkowe, wybieramy podobnych do siebie przyjaciół, znajdujemy partnerów przez przyjaciół- może też być przemoc dwukierunkowa)
• wysoki poziom konfliktu
• chroniące przed przemocą było:
• pozytywne zaangażowanie rodziców w życie nastolatka (monitorowanie, wsparcie)
• dobre relacje społeczne
• wysoka jakość przyjaźni

Jak widzicie jedynym zaburzeniem osobowości gdzie znaleziono faktycznie udowodniony w wielu badaniach wpływ na przemoc w związku jest zaburzenie osobowości antyspołecznej.

Więcej informacji znajdziecie w wyczerpującym artykule autorów, ale jak sami widzicie nie jest to tak porywające dla czytelnika, jak: „człowiek zagryzł psa”.

Gadanie, byłem/am w takim związku i wiem lepiej

O błędnych 😉 lub niepełnych diagnozach pisałam powyżej. Nic dziwnego, bo wyczerpująca diagnoza trwa długo, poza tym jest bardzo trudna.

Ale teraz, najważniejszy argument:

Skoro osób z borderline jest 1-3%, przyjmijmy nawet optymistyczną dla Twojej pewności wersję, że tylko 1%. W Polsce jest około 38,43 miliona ludzi.

Ile jest osób borderline? 384 300 tak trzysta osiemdziesiąt cztery tysiące trzysta osób.

• Uważasz, że wiesz, że osoby z borderline są agresywne?
• Ile takich osób znasz osobiście i to wiesz?
• Jaki to procent z tych 384300?
• Czy wszystkie z tych osób miały postawioną diagnozę?

dlatego jedynym sposobem na ustalenie takich rzeczy są badania naukowe, powtarzane z wieloma osobami. Nie możemy na podstawie znajomości nawet 10 takich osób ferować prawd ostatecznych i powodować stygmatyzacji 384 300 osób. 

Na forach piszą partnerzy poszkodowani, zranieni, nie są to ani pełne historie (uwierzcie mi pracuję z parami i każda ze stron ma takie spojrzenie, że często mam wrażenie, że to nie jest ta sama para, a nawet rzeczywistość). Widzieliście kiedyś forum: szczęśliwi partnerzy osób z borderline, które chodzą na terapię?

Wiecie ile osób nie decyduje się powiedzieć o swoim problemie partnerowi, bo zwyczajnie boją się oceniania. Nie dziwię się im, bardzo łatwo potem każda potrzeba, każde potknięcie może być wrzucane do szufladki: borderline 😰

Oczywiście, że znajdą się osoby agresywne, bo są to osoby, które mają problem z regulowaniem emocji, ale nie jest to dla nich typowe⇒to bardzo groźny mit.

źródła:

Capaldi DM, Knoble NB, Shortt JW, Kim HK. A Systematic Review of Risk Factors for Intimate Partner Violence. Partner Abuse. 2012 Apr;3(2):231-280. PubMed PMID:22754606; PubMed Central PMCID: PMC3384540.
Chapman, A. L., & Gratz, K. L. (2007). The borderline personality disorder survival guide: Everything you need to know about living with BPD. Oakland, CA, US: New Harbinger Publications.
Ehrensaft MK, Cohen P, Johnson JG. Development of personality disorder symptoms and the risk for partner violence. Journal of Abnormal Psychology. 2006; 115(3):474–483. [PubMed: 16866588]
Gardner, D.L., Leibenluft, E., O’Leary, K.M., Cowdry, R.W., 1991. Self-ratings of anger and hostility in borderline per- sonality disorder. Journal of Nervous and Mental Disease 179, 157–161.
Linehan M.M, Zaburzenie Osobowości z Pogranicza Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo- behawioralna. WUJ (2007)
Volkert, J., Gablonski, T., & Rabung, S. (2018). Prevalence of personality disorders in the general adult population in Western countries: Systematic review and meta-analysis. The British Journal of Psychiatry,