Zaburzenie z napadami objadania się (BED)

Anoreksja, bulimia pewnie każdy z was już o tym słyszał. Dzisiaj piszemy o objadaniu się/uzależnieniu od jedzenia, które jest równie ciężkie.

Rodzaje ED, porównanie

Dla przypomnienia tak (w skrócie i przybliżeniu) można porównać różne ED (eating disorders) czyli zaburzenia zaburzenia odżywiania:

Gdy jedzenie staje się problemem

Jedną z pierwszych, choć nie bezpośrednich wzmianek o napadowym objadaniu się była praca Stunkarda z 1959 roku, zawierająca jego obserwacje dotyczące niektórych osób z otyłością. Zauważył on, że część z tych osób doświadcza epizodów przejadania się nad którymi wydaje się, że nie mają żadnej kontroli. Osoby te spożywały ogromne ilości jedzenia w krótkim okresie czasu. Około 40 lat później jego praca okazała się być preludium do opisania zaburzenia napadowego objadania się (ang. binge-eating disorder, BED). Zostało ono uwzględnione w dodatku do DSM IV jako zaburzenie które wymaga dalszych badań oraz jako przykład nieokreślonego zaburzenia odżywiania (ang. eating disorder not otherwise specified, EDNOS).

Płynne granice

Kryteria i rozpoznanie zaburzeń odżywiania może przysporzyć nie lada wysiłku ponieważ objawy występujące u różnych osób mogą zawierać nieco cech charakterystycznych dla każdego z zaburzeń. Zaburzeniu napadowego objadania się najbliżej do bulimii jednak czasami zdarza się też tak, ze w jakimś momencie swojego życia osoba ma anoreksję, a z czasem dochodzi BED lub odwrotnie, podobnie może być w przypadku bulimii.

Zaburzenie napadowego objadania się przebiega zazwyczaj etapami, przeplatają się okresy kiedy napady objadania się nasilają oraz takie w których słabną, a czasami nawet zanikają na jakiś czas.

Bulimia a BED

Osoba cierpiąca na bulimię podejmuje próby kontrolowania swojej wagi stosując diety, jednak od czasu do czasu pojawiają się napady objadania które kończą się wymiotami, nadmiernymi ćwiczeniami fizycznymi lub stosowaniem środków przeczyszczających/moczopędnych. Waga osób z bulimią często jest w normie. Osoby mające zaburzenie z napadami objadania się przejawiają podobny wzorzec jednak nie stosują metod kontrolowania wagi opisanych wyżej. Często też mają nadwagę, która rozwija się wraz z trwaniem zaburzenia.

Rozpowszechnienie BED 3%

W badaniach przeprowadzonych na populacji ogólnej wykazano, że częstość występowania BED wynosi około 3,3-2%.

Czynniki ryzyka

W badaniu przeprowadzonym przez Fairburna i współpracowników porównano osoby z BED z osobami zdrowymi oraz osobami z innymi zaburzeniami psychicznymi. Wyniki wskazują że osoby mające zaburzenie napadowego objadania się są narażone na czynniki ryzyka, które ogólnie rzecz biorąc zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych oraz takie które zwiększają ryzyko otyłości.

Rodziny osób z napadowym objadaniem

W jednym z badań wykazano także, że środowisko rodzinne osób z BED było mniej wspierające, w mniejszym stopniu pozwalające na otwarte wyrażanie uczuć niż w grupie osób zdrowych, a także osób z innymi zaburzeniami odżywiania.

Stosowanie Diet

Stosowanie diet wydaje się istotne w powstawaniu zaburzenia z napadami objadania się, około 35-54% osób z tym zaburzeniem najpierw ma napady objadania, a następnie rozpoczyna stosowanie diet.
Może to być związane z tym, że kilka lat po rozpoczęciu napadowego objadania się rozwija się otyłość.

Kryteria diagnostyczne zaburzenia z napadami objadania się (BED) wg DSM-5

A. Powtarzające się epizody niepohamowanego jedzenia, epizod objadania musi mieć obydwie z tych cech:

• Jedzenie w określonym czasie (np. w ciągu 2 godzin) takiej ilości jedzenia która jest zdecydowanie większa od tego co zjada „zwykła osoba” w podobnym czasie i sytuacji
• Poczucie braku kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu

B. Współwystępowanie z powyższym przynajmniej trzech następujących objawów:

• Jedzenie dużo szybsze niż normalnie
• Jedzenie aż do nieprzyjemnego uczucia pełności
• Jedzenie dużych porcji jedzenia pomimo nieodczuwania fizycznego głodu
• Jedzenie w samotności z powodu wstydu/zakłopotania jedzeniem
• Odczuwanie wstrętu do siebie, depresji lub winy po przejedzeniu

C. Wyraźne cierpienie dotyczące niepohamowanego jedzenia

D. Występowanie niepohamowanego jedzenia co najmniej raz w tygodniu przez trzy miesiące

E. Brak powtarzających się czynności kompensacyjnych w związku z niepohamowanym jedzeniem

Kto się nigdy nie objadł niech pierwszy rzuci pączkiem

Niemal każdemu z nas zdarzyło się zjeść więcej niż potrzebował. Na przykład przy okazji grilla czy wesela gdzie raz za razem podawane są kolejne dania, dokładane kolejne porcje. Czy kiedy dość długo nie mogliśmy nic zjeść aż w końcu nadeszła ta chwila i zajadamy trochę jakby „na zapas”. Jednak mimo wszystko nie można powiedzieć, że ta większość z nas której przydarzyły się takie sytuacje ma zaburzenie napadowego objadania. Żeby je rozpoznać muszą występować napady objadania się, które nie są zwykłym zjedzeniem za dużo, raz na jakiś czas.

Napady objadania = ilość i utrata kontroli

Jedną z cech charakterystycznych tych napadów jest oczywiście to, że ilość spożywanych pokarmów jest zbyt duża. Jednak drugą bardzo ważną cechą jest to, że osoba traci kontrolę. To właśnie utrata kontroli pozwala nam odróżnić zwykłe przesadzenie z jedzeniem na grillu u cioci, z napadem objadania. Może ona być przeżywana na różne sposoby, część osób z czasem trwania zaburzenia przestaje doświadczać uczucia utraty kontroli, a niektórym zdarza się wręcz planować kolejny epizod przez co zyskują ułudę kontroli. Bo przecież sam/a to zaplanowałam/em więc co w tym złego. Zjem tylko tyle ile chcę, w określonym czasie i miejscu. Niestety najczęściej kończy się to tak, że w momencie gdy osoba zaczyna jeść, nie jest w stanie przestać.

Jedzenie jak uzależnienie

W czasie napadów objadania zachowanie ludzi bywa podobne do tego, które pojawia się u osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Potrzeba jedzenia może być tak ogromna, że człowiek jest w stanie ukraść jedzenie czy dojadać resztki. Zachowanie podczas napadu może wydawać się zdezorganizowane, osoba może krążyć bez celu w te i z powrotem tak jakby czegoś szukała, ale sama nie wie czego.

Trans, tajemnice i wstyd

Czasami osoba czuje się wręcz jakby była w transie i nie zdawała sobie do końca sprawy co się z nią dzieje. Bardzo często osoby mające napady objadania próbują utrzymać swój problem w tajemnicy; jedzą tylko w miejscach w których nie mogą zostać przyłapane, w towarzystwie jedzą zupełnie normalne ilości jedzenia, ale gdy tylko nikt nie patrzy dojadają po kryjomu wszystko co zostało. Napady objadania się wywołują ogromny wstyd, stąd duża potrzeba ukrywania swojego zachowania. Emocje które towarzyszą objadaniu to najczęściej właśnie wstyd ale i obrzydzenie. Choć na początkowym etapie epizodu może się pojawić uczucie ulgi i satysfakcji, nie trwają one długo.

Typowe epizody napadowego objadania

Zacznijmy od tego, że nie ma czegoś takiego jak typowy epizod objadania. Epizody różnią się czasem trwania, ilością spożywanych pokarmów, tym co osoba spożywa oraz jak często się one pojawiają. Część osób będzie miała napady objadania kilka razy w tygodniu, a inna raz w miesiącu, ale podczas niego będzie spożywała dużo większe ilości pokarmów. Wytyczne diagnostyczne zarówno dla napadowego objadania mówią o tym, że napady powinny występować co najmniej raz w tygodniu. Jednak większość klinicystów nie zgadza się z tym zakładając, że ważniejsze jest to na ile regularne są napady oraz czy wpływają one na zdrowie fizyczne i ogólną jakość życia osoby.

Standardowo epizod to 100-2000 kcal

Charakterystyczne dla napadów objadania się jest to, że osoba spożywa podczas nich taki rodzaj pokarmów, których na co dzień stara się unikać. Podczas epizodu objadania ilość spożytych kalorii może wynosić nawet całodzienne zapotrzebowanie, najczęściej wartości te oscylują wokół 1000-2000 kcal choć zdarzają się napady objadania podczas których ilość spożytych kalorii nie jest duża i nadal są one uznawane za przejaw zaburzenia.

Przyczyny napadów objadania

Skąd bierze się ten problem? Dlaczego jedni radzą sobie z jedzeniem, a inni tracą kontrolę i tak strasznie cierpią?

Dieta i głód

Stosowanie restrykcyjnych diet, niedojadanie (głód). Jeśli byliście kiedykolwiek na restrykcyjnej diecie czyli zawierającej wiele wykluczeń lub o bardzo niskiej kaloryczności, nie uznającej najmniejszych odstępstw pewnie przypominacie sobie co się działo zaraz po odpuszczeniu diety? Najczęściej w tym właśnie momencie pojawia się efekt jojo ponieważ nie dość że wracamy do starych przyzwyczajeń, to jeszcze odbijamy sobie za ten cały czas przez który musieliśmy znosić trudy i znoje diety i te wszystkie okropne, suche posiłki które nie miały smaku.

Zakazany owoc smakuje najlepiej?

Zjedzenie czegoś „zakazanego” kiedy osoba mająca napady objadania się i jednocześnie stosująca diety zje coś co uważa za niezdrowe, znajdujące się na jej liście zakazanych posiłków np. ze względu na kaloryczność pojawia się załamanie i napad objadania. W myśl zasady wszystko albo nic.

Znowu te emocje

Nieprzyjemne emocje– najczęściej jest to stres, smutek, przygnębienie, złość, niepokój czy uczucie samotności, choć lista jest otwarta i mogą to być różne emocje, które jedzenie ma „zaleczyć”.

Czuję się gruba więc jestem gruba

Poczucie bycia grubą/ym, które jest dla tych osób jednoznaczne z byciem grubą/ym (uczucie=fakt). Po co trzymać dietę skoro i tak jestem gruby/a i dieta nic nie daje? Sprawy nie ułatwiają naturalne wahania wagi. Nawet kilogram więcej może doprowadzić do napadu objadania, bo przecież kontrolowanie jedzenia nic nie daje, i tak tyję! W tym miejscu warto zwrócić uwagę na to że dzienne wahania wagi są zupełnie normalne i są związane ze zmianami zawartości wody, a nie tłuszczu! Około 60% naszej masy ciała stanowi woda i to właśnie zmiany w nawodnieniu powodują krótkotrwałe wahania masy ciała nawet do 1,5 kg w ciągu dnia!

Objadanie, poradnik

Jeśli chcecie zacząć pracować nad objadaniem (albo bulimią) tutaj znajdziecie nasz poradnik. Oczywiście poradnik samopomocowy nie zastąpi profesjonalnej pomocy, która może być potrzebna.

Przed rozpoczęciem jakiegokolwiek planu samopomocy, szczególnie takiego, który obejmuje dietę i plan ćwiczeń – skontaktuj się z lekarzem rodzinnym (lub innym odpowiednim pracownikiem służby zdrowia)!

źródła:

CG, Fairburn. „Jak pokonać objadanie się.” (2014) – świetna książka samopomocowa
Dingemans, A. E., Bruna, M. J., & Van Furth, E. F. (2002). Binge eating disorder: a review. International journal of obesity, 26(3), 299-307.
Hodges EL, Cochrane CE, Brewerton TD . Family characteristics of binge-eating disorder patients Int J Eating Disord 1998 23: 145–151.