Samobójstwo w borderline

Borderline i ryzyko samobójstwa

W sytuacji, kiedy liczba samobójstw w naszym kraju jest jedną z najwyższych w Unii Europejskiej; w wyniku zamachu samobójczego umiera więcej ludzi niż z powodu wypadków drogowych; najczęściej umierają ludzie młodzi.

Musimy poważnie podchodzić do tematu samobójstw! Szczególnie, że samobójstwa jasno powiązane są z zaburzeniami osobowości: (Oldham, 2006)

30% osób które popełniły samobójstwo cierpiały na zaburzenie osobowości
40% osób które próbowały popełnić samobójstwo cierpią na zaburzenie osobowości
50% pacjentów psychiatrycznych, którzy umierają z powodu samobójstwa
8-10% osób z zaburzeniem z pogranicza umrze śmiercią samobójczą
60-70% ma w swojej historii próbę samobójczą

Osoby bliskie, czy terapeuci cierpiących na zaburzenie osobowości borderline często spotykają się z deklaracją chorego, że ten zamierza się zabić. W głowie osób bliskich często rodzi się wtedy pytanie na ile poważna jest to groźba. Czy należy ją traktować poważnie? Dlaczego myśl o samobójstwie w ogóle się pojawiła.

Badania pokazują, że 70% osób cierpiących na borderline próbowało przynajmniej raz odebrać sobie życie. Śmiertelność w wyniku próby samobójczej wynosi w przypadku populacji osób z borderline 10%. Oznacza to, że 1 na 10 osób zdiagnozowanych jako BPD umrze w wyniku targnięcia się na własne życie. Wskaźnik ten jest podobny jak w przypadku osób ze schizofrenią. Różnica jest tylko taka, że schizofrenia dotyka 1% populacji, a zaburzenie osobowości typu borderline ok 2%. Oznacza to, że o wiele więcej osób z borderline niż ze schizofrenią umrze śmiercią samobójczą. Ryzyko podjęcia próby samobójczej u osób z BPD jest 50 razy większe niż w populacji ogólnej. Te smutne statystyki każą nam brać poważnie i zwracać uwagę na każdą deklarację ze strony pacjenta odnośnie samobójstwa, a także dokładnie przyglądać się potencjalnym symptomom wskazującym na taki zamiar.

Kiedy ryzyko samobójstwa jest największe?

Pacjenci Borderline to pacjenci którzy są chronicznie zagrożeni samobójstwem. Skuteczne leczenie w takiej sytuacji to takie, które bierze tendencje samobójcze bezpośrednio na cel! Podobnie zresztą jak w leczeniu samouszkodzeń. Nie może być tak, że ktoś ma tendencje samobójcze a terapeuta o tym nie wie, czy rozmawia o tym co się dzieje na bieżąco, czy co się działo w przeszłości nie rozwiązując konkretnie zachowań samobójczych. To oczywiste, a jednak nie! Nasze doświadczenie niestety jest inne, bardziej takie jak pisze Linehan (2007, s.4):
“wzorzec zachowania najczęściej związany z diagnozą BPD — obejmujący działania samouszkadzające i próby samobójcze —jest dość często lekceważony jako obiekt wysiłków terapeutycznych.
Natomiast w terapii dialektyczno-behawioralnej mamy: dzienniki tygodniowe, gdzie osoba zaznacza codziennie swoje tendencje samobójcze (tym samym mamy pewność że wzrost takich myśli, czy zachowań nam nie umknie); kontrakt na życie, gdzie osoba deklaruje się jasno nad celem pracy, którym jest absolutne pozostanie przy życiu; jesteśmy również dostępni telefonicznie w razie gdyby kryzys samobójczy nastąpił pomiędzy sesjami (trudno oczekiwać, że kryzys będzie się trzymał wyznaczonego czasu sesji). Mamy jeszcze wiele innych interwencji i zajmujemy się tendencjami samobójczymi i samouszkodzeniami w pierwszym rzędzie, są dla nas priorytetowe, dopiero kiedy je wyeliminujemy możemy iść naprzód z innymi celami naszych pacjentów.

Największymi czynnikami ryzyka są poprzednie próby samobójcze, szczególnie te o dużym stopniu śmiertelności, oraz problemy z substancjami, w tym oczywiście z alkoholem.

Niestety nawet znając czynniki ryzyka nigdy nie jesteśmy w stanie przewidzieć kto samobójstwo popełni, a kto nie! Dlatego nigdy, przenigdy nie możemy bagatelizować komunikatów o braku chęci do życia, czy wręcz myśleniu o zabiciu się!

Czynniki ryzyka samobójstwa w przypadku borderline: (Oldham, 2006)

Wcześniejsze próby samobójcze
Dodatkowe zaburzenie nastroju (współzachorowalność)
Wysoki poziom poczucia beznadziei
Dokonane samobójstwo lub próby samobójcze w rodzinie
Dodatkowe nadużywanie substancji (współzachorowalność)
Historia wykorzystania seksualnego
Wysoka impulsywność i/lub cechy antyspołeczne

Najczęstszym powodem podjęcia próby samobójczej jest porzucenie przez bliską osobę (realne lub antycypowane), odrzucenie ze strony grupy społecznej, poczucie bólu i pustki. Ból psychiczny w zaburzeniu osobowości z pogranicza porównywany jest przez Linehan do bólu poparzeń 3 stopnia na większości powierzchni ciała. Ból jest tak silny, że jedynym wyjściem dla osoby cierpiącej wydaje się być śmierć.

Tendencje samobójcze, kiedy hospitalizacja?

Jak wskazują wyniki szeregu badań, hospitalizacja po próbie samobójczej osóby z BPD nie przynosi pozytywnych rezultatów i nie daje gwarancji, że pacjent nie podejmie takiej próby kolejny raz. Wnioski z badań pokazują wręcz tendencję odwrotną. Pacjenci, którzy trafiają na oddziały psychiatryczne po targnięciu się na własne życie, doświadczają uwagi ze strony innych, często znajdują się wtedy w środowisku, które ich akceptuje, w szpitalu nawiązują relacje. To wszystko sprawia, że zachowanie samobójcze może być pozytywnie wzmocnione. Natomiast po wyjściu ze szpitala nadal muszą się zmierzyć ze swoimi problemami, często jeszcze większymi (np. zaległości w szkole/studiach/pracy). Często prowadzi to do podtrzymywania zachowań suicydialnych.
Oczywiście, czasami hospitalizacja jest konieczna, ale powinna być stosowana w ostateczności, kiedy nie ma kto przypilnować bezpieczeństwa osoby z tendencjami samobójczymi, kiedy nie ma kogoś, kto pomógłby tej osobie przetrwać kryzys.

Tolerowanie Bólu

Osoby cierpiące na borderline muszą, aby uniknąć kolejnych prób samobójczych, nauczyć się tolerować ból. Aby to mogło się zadziać, rodzina oraz terapeuta powinni wysłuchać i empatycznie podchodzić do osób cierpiących. Należy też unikać uporczywych pytań odnośnie powodów podjęcia próby samobójczej. W zamian za to konieczne jest uprawomocnianie emocji pacjenta. W tym celu często potrzebna jest terapia, a właściwie trening umiejętności najbliższych pacjenta. Jak podkreśla M. Linehan – ryzyko popełnienia samobójstwa jest sprawą priorytetową w terapii i regulacja tych zachowań powinna być celem pierwszorzędnym.

Oldham, J. M. (2006). Borderline Personality Disorder and Suicidality. American Journal of Psychiatry,
więcej w książce Marshy Linehan: Zaburzenie Osobowości z Pogranicza