Niskie Poczucie Wartości

Poczucie własnej wartości, jak wpływa na życie i co można z tym zrobić

Czym jest niskie poczucie własnej wartości

Wizerunek własnej osoby, pojęcie siebie, postrzeganie samego siebie, wiara w siebie, poczucie własnej godności, samoakceptacja, własna skuteczność. Wszystkie te aspekty odnoszą się do sposobu w jaki widzimy siebie. Niektóre z tych terminów niekoniecznie sugerują jakiś sąd na swój temat, czy ocenę, lecz zwyczajnie opisują zakres posiadanych cech. Z drugiej strony odnoszą się do poczucia, że możemy coś pomyślnie wykonać. Samoakceptacja , poczucie własnej godności wprowadza inny element. Odnosi się do ogólnej opinii, jaką mamy na swój temat i wartość, jaką pokładamy w sobie. Wydźwięk naszej opinii o sobie może być pozytywny „Jestem dobry”, lub negatywny „Jestem zły”. Jeśli ogólnie bez trudu akceptujesz siebie, takim jakim jesteś, jeśli nie masz żadnej prawdziwej trudności w okazywaniu sobie szacunku i docenianiu siebie, jeśli widzisz siebie, jako osobę przedstawiającą wartość, mimo przejawów ludzkiej słabości, jeśli czujesz, że masz prawo do tego, by czerpać z zasobów świata i zajmujesz ważne miejsce w społeczeństwie, pełnym wyjątkowych ludzi, gratuluję- masz poczucie wartości. Jeśli jednak sądzisz, że twoje prawdziwe oblicze jest słabe, gorsze od innych, masz poczucie, że ci czegoś brakuje, wiecznie się porównujesz i targa tobą niepewność, a wstyd i krytyczne, nieżyczliwe myśli rzadko cię opuszczają, dodatkowo trudno uznać ci, że masz prawo do dobrych rzeczy w życiu, dajesz się traktować źle innym, czując, że na to zasługujesz, twoje poczucie wartości jest niskie i najprawdopodobniej wywiera bolesny wpływ na ciebie.

Przekonania na swój temat

W centrum poczucia wartości leżą przekonania na własny temat i kluczowe poglądy, na temat tego kim jesteś. Przekonania pojawiają się, jako stwierdzenie faktu. Mogą przybierać postać szczerych stwierdzeń, lub prawd o tobie, jednak nie muszą mieć z prawdą nic wspólnego. Są raczej opiniami, wnioskami na własny temat. Zazwyczaj uczymy się wygłaszać dane przekonania w oparciu o doświadczenia życiowe lub często powtarzane nam komunikaty i oceny, jakiego rodzaju osobą jesteś. Jeśli twoje doświadczenia były ogólnie pozytywne, twoje przekonania też takie będą. Jeśli doświadczenia były różne, twoje poglądy mogą być elastycznie dopasowywane do różnych sytuacji. Jeśli jednak twoje doświadczenia były negatywne, wtedy przekonania na swój temat będą również negatywne, co może zniekształcać wiele aspektów twojego życia.
Negatywne przekonania na swój temat, wyrażają się w tym, co mówisz i myślisz o sobie. Skupianie się na wadach i słabościach, samokrytycyzm, obwinianie siebie, wątpliwości na swój temat, nieprzypisywanie sobie zasług, lekceważenie pozytywnych cech, to wszystko przejaw wpływu niskiego poczucia wartości. Działanie w codziennych sytuacjach również demaskuje osobę o niskiej samoocenie, na przykład zachowania pozbawione asertywnego wyrażania potrzeb lub nieumiejętność w otwartym mówieniu o tym co się czuje i myśli, przepraszająca postawa, unikanie wyzwań i okoliczności mogących poprawić jakość życia, pochylona postawa, opuszczona głowa, cichy głos, niezdecydowanie. Niskie poczucie własnej wartości wpływa też na stan emocjonalny. Oznaki to smutek, lęk, złość, frustracja, wstyd, poczucie winy, branie na siebie odpowiedzialności za uczucia i samopoczucie innych, chęć sprawiania innym przyjemności za wszelką cenę, by tylko nie musieć konfrontować się z niezadowoleniem innych. Niskie poczucie wartości wpływa też na stan fizyczny ciała. Zmęczenie, brak energii, dolegliwości psychosomatyczne, czy napięcie, to tylko niektóre z przykładów.

Wpływ niskiego poczucia wartości na życie

Praca, szkoła

Może to być działanie poniżej własnych możliwości, lub unikanie wyzwań. Z drugiej strony może to być drobiazgowość i perfekcjonizm, bardzo ciężka praca gnana lękiem przed porażką, lub ucieczką przed nieprzyjemnymi emocjami i myślami na swój temat. Osobom o takim schemacie trudno uwierzyć we własne możliwości i mocne strony, a osiągnięcia łatwiej przypisują okolicznościom, niż swojej pracy i umiejętnościom.

Relacje i związki

W relacjach z innymi, osoby z niskim poczuciem wartości mogą cierpieć z powodu skrępowania, nadmiernej wrażliwości na krytykę i dezaprobatę, nadmiernego zadowalania innych lub całkowite wycofanie się z jakiejkolwiek bliskości, czy kontaktu. Niektórzy przyjmują taktykę bycia zawsze duszą towarzystwa, tworzenia wrażenia pewności siebie, kontroli lub stawiania innych ponad swoimi potrzebami. Są przekonani, że jeśli nie będą działać w ten sposób, lub okażą słabość nikt ich nie zaakceptuje.

Czas wolny

Niskie poczucie własnej wartości wpływa na to, jak ludzie spędzają wolny czas. Można unikać aktywności opartych na rywalizacji np. sport, czy zajęć artystycznych, byleby tylko nie zostać ocenionym. Poczucie, że nie zasługuję na odpoczynek, czy dobrą zabawę lub izolacja, by nie musieć konfrontować się z innymi ludźmi, jest również oznaką niskiej samooceny.

Troska o siebie

Osoby o negatywnych przekonaniach na swój temat mogą nie dbać o siebie we właściwy sposób. Np. odkładanie wizyty u dentysty, niezawracanie sobie głowy kupowaniem nowych ubrań, nadmierne picie, czy palenie, zażywanie substancji psychoaktywnych, lub drugi biegun nadmierne skupienie się na szczegółach w doborze garderoby czy w wyglądzie, byleby tylko zdobyć aprobatę innych.

Zniekształcenia myślenia

Do niskiego poczucia wartości przyczyniają się zniekształcenia, zniekształcenie tego, jak postrzegasz siebie (zniekształcona percepcja), oraz zniekształcenie tego, co zaobserwowałeś i to, co z tym zrobiłeś (zniekształcona interpretacja). Gdy masz niskie poczucie wartości będziesz gotowy zauważyć wszystko, co potwierdzi ci negatywny obraz siebie, może to być wygląd zewnętrzny „O nie, ale mam grube łydki, a te spodnie jeszcze to podkreślają ‘’, charakteru np. „Nie jestem wystarczająco zabawny, nie zdołałem rozśmieszyć towarzystwa”, lub błędów które popełniasz „Znowu to zrobiłem, jak mogę być taki głupi”, lub sposobu w jaki nie spełniasz norm np. nie poświęcasz się w całości, by coś osiągnąć. Wszystkie twoje słabości i niedociągnięcia wychodzą na każdym kroku i ze zwielokrotnioną siłą uderzają cię w poczucie wartości. Dodatkowo pomijasz wszystko, co wskazywałoby na to, że jednak jesteś coś wart. Trudno ci uzyskać jasny obraz swoich atutów, umiejętności, negujesz wszystko, co nie potwierdza twojego przekonania, że jesteś do niczego, że nie warto cię kochać, że nie zasługujesz na to, by mieć lepszą pracę i większą satysfakcję z życia. Niskie poczucie wartości nie tylko zniekształca twój obraz siebie, ale też przekręca znaczenie jakie przypisujesz temu, co widzisz. Może ci się wydawać, że całkiem trywialny błąd czy zaistniałe słabości określają całą twą wartość i mają w twych oczach implikacje na przyszłość. Pozytywne i nic nieznaczące doświadczenia mogą też być zniekształcone na twoje nieprzychylne wobec siebie potrzeby np. ktoś mówi, że ładnie wyglądasz, ty doszukujesz się ukrytych motywów lub nie umiesz przyjąć komplementu bez umniejszenia sobie, czy wyśmiewania. Twoje myślenie zawsze jest zniekształcone na korzyść krytycyzmu, a nie na korzyść uznania, pochwały, zachęty.

Co zrobić z negatywnymi przekonaniami?

Możesz spróbować rozpatrywać negatywne przekonania na swój temat w kategorii uprzedzeń. Uprzedzenie odnosi się do przekonania, które nie bierze pod uwagę wszystkich faktów. Opiera się na stronniczej próbce dowodu, jaki je wspiera i może umniejszać jego wartość. Otacza nas cała masa takich przekonań, uprzedzenia na tle rasowym, grup kulturowych czy religijnych, płci, wieku, czy orientacji seksualnej. Silne opinie tego typu, pozbawione wszelkiej podstawy dowodowej skłaniają do sporów, niepotrzebnych wojen i konfliktów.
Nawet jeśli sądzisz, że jesteś nie dość atrakcyjny, niekochany, niekompetentny, czy nieudolny wciąż funkcjonujesz w świecie. Poprzez kluczowe pytania możesz zmniejszyć wpływ negatywnych przekonań np. Jakie dowody wspierają to, co o sobie myślę?
Jakie dowody przeczą temu co o sobie myślę?
Jakich alternatywnych poglądów mogę użyć, by nie wspierać negatywnego przekonania o sobie?
Co najgorszego może się zdarzyć? Co najlepszego może się zdarzyć?
Realistycznie, co najprawdopodobniej się wydarzy?
Jeśli zdarzy się najgorsze, co można by z tym zrobić?
Odpowiadając na te pytania osłabiasz negatywne przekonania na temat siebie i sytuacji, a tym samym wspierasz poczucie wartości.