Terapia Skoncentrowana na Współczuciu: Trzy rodzaje wstydu

Wstyd niszczy pewność siebie, jakie rodzaje wstydu możemy odczuwać wg Paula Gilberta twórcy CFT- terapii skoncentrowanej na współczuciu.

Uważne Współczucie, GWP

Jeśli chcecie wiedzieć więcej czym jest CFT, czyli podejście terapeutyczne oparte na współczuciu najlepiej przestudiować całą książkę. Szczególnie, że właśnie ukazała się taka nakładem wydawnictwa GWP: Uważne Współczucie Paula Gilberta, który stworzył to podejście, a nawet druga, mojej ukochanej autorki Mary Wellford.

WSTYD- ćwiczenie

Przypomnij sobie jakąś sytuację w której czułaś/ eś wstyd, proszę: niech nie będzie jakąś najgorszą sytuacją, wybierz taką o średnim nasileniu. Tutaj chodzi o to, żeby przez chwilę poczuć to uczucie a nie się zmasakrować.

Już?

poczułaś tą emocję, strasznie nieprzyjemną emocję wstydu? Teraz proszę odpowiedz na pytania:

1. Jak czułaś/ eś wstyd w swoim ciele, np. coś w brzuchu? w gardle? gorąco? bicie serca?
2. Jakie miałaś/ eś myśli o sobie, o tym, co myślą o tobie inni ludzie?
3. Jakie emocje czułaś/ eś, może lęk, może złość, może zmieszanie, może zdrętwienie? paraliż ? nie mogłaś/ eś myśleć/ czuć czegokolwiek?
4. Co chciałaś/ eś zrobić? uciec? schować się, zwinąć w kłębęk? wybuchnąć?

Teraz pozwól temu doświadczeniu przeminąć, pomyśl o czymś przyjemnym, skup się na przyjemnym wspomnieniu.

Trzy Typy Wstydu

Paul Gilbert zidentyfikował trzy typy wstydu:

• Wstyd Odbity,
• Wstyd Zewnętrzny,
• Wstyd Wewnętrzny,

Wstyd jest niebezpieczny dla pewności siebie

Zewnętrzny i wewnętrzny wstyd jest najniebezpieczniejszy dla poczucia pewności siebie. CFT (Terapia Skoncentrowana na Współczuciu) została stworzona dla ludzi z wysokim poziomem wstydu. Takie osoby mają problemy z lubieniem siebie, poczuciem bezpieczeństwa, pewnością siebie. Tradycyjna terapia, może im nie wystarczać. Często konieczna jest praca ze wstydem.

Wstyd Odbity

To uczucie, kiedy wstydzimy się za kogoś innego. Na przykład wstydzimy się za nasze dziecko, bo głośno się zachowuje w poczekalni, albo za naszego psa który wskoczył na kogoś i go pobrudził. Są osoby tak naznaczone przez swoje trudne dzieciństwo wstydem, że wstydzą się bardzo często za swojego partnera. Bo za głupi, za niski, za mało zarabia itd. takie oceny są paliwem dla wstydu.

Wstyd Zewnętrzny

Inni ludzie źle o nas mówią/myślą:

• szef krytykuje twoją pracę, a ty czujesz, że ma niskie mniemanie o tobie,
• albo przytyłaś/ łeś i czujesz, że inni bardzo negatywnie cię postrzegają (bo komentują),

Czasami zmieniamy swoje zachowanie z powodu wstydu zewnętrznego. Stajemy się ugrzecznieni w pracy, ukrywamy się po kątach. Przestajemy wychodzić do ludzi, żeby tylko uniknąć ich krytycznych spojrzeń.

Niektóre osoby stale i bardzo przejmują się tym, co inni o nich myślą. Im bardziej martwimy się o to, tym niższa nasza pewność siebie.

Dlaczego martwimy się, co myślą o nas inni

Żeby rozwinął się nasz system ukojenia potrzebujemy opieki i życzliwości innych, musimy również oceniać, kto jest bezpieczny, a kto nie. Mamy wbudowany mechanizm, który motywuje nas do patrzenia na innych i zastanawiania się, co oni myślą/ czują na mój temat/ komu mogę zaufać. W dzieciństwie i wczesnej dorosłości rozwijamy umiejętność samoregulacji, która pozwala nam się uspokoić, i zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa, kiedy życie daje nam w kość. To pomaga, ale nadal ważne jest dla nas to, co myślą inni.
Tutaj również kluczowa jest samoregulacja i poczucie pewności siebie, jeśli mieliśmy trudne doświadczenia, jesteśmy dużo bardziej wrażliwi na zagrożenia ze strony innych (odrzucenie, krytykę). Praca nad rozwinięciem systemu ukojenia, może pomóc nam zmniejszyć poczucie zagrożenia i dać poczucie pewności w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami.

Wstyd zewnętrzny alarmuje o możliwości bycia odrzuconym, zachęca nas do działania, które zagwarantuje akceptację i ochronę innych ludzi. Jeśli inni będą nas lubić, będą nas wspierać w trudnych sytuacjach.
W pewien sposób  wstyd zewnętrzny informuje, jak egzystujemy w umysłach innych ludzi, co miało ważne implikacje dla przetrwania, a w naszych czasach dla naszego dobrostanu.

Wszyscy pragniemy akceptacji

Pamiętajmy o tym, że wszyscy chcemy być lubiani i doceniani. To głęboko zakorzeniona potrzeba wynikająca z ewolucji, a nie chwilowy kaprys. Akceptacja innych pozwala nam czuć się bezpiecznie, pozwala czuć się częścią grupy. Niestety, kiedy czujemy się źle ze sobą, możemy widzieć nadmierne niebezpieczeństwo i szukać tej akceptacji za wszelką cenę, a to może powodować problemy.

Wstyd Wewnętrzny

To taki wstyd, który czujemy w związku ze sobą samym- co myślimy i czujemy o sobie. Czasami jest to spójne z tym, co myślą inni (co my myślimy, że oni myślą), a czasami nie, (możemy myśleć bardziej negatywnie). Jeśli w szkole nam dokuczano, dzieci się z nas śmiały, to możemy zacząć w to wierzyć i zacząć tak o sobie myśleć, możemy czuć zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny wstyd.

Tylko tak mówią

Kiedy wszyscy nas chwalą za nasz projekt, wewnętrznie możemy nadal czuć, że to nieprawda, nadal czujemy, że coś jest z nami nie tak. Myślimy „Tylko tak mówią, gdyby mnie NAPRAWDĘ znali, nie ceniliby/lubiliby mnie.”
Nic tak nie szkodzi poczuciu pewności siebie, jak wstyd wewnętrzny, którego objawem jest stałe/ częste krytykowanie siebie.

Toksyczny wstyd

Nieważne, który z tych trzech rodzajów wstydu odczuwasz, a może odczuwasz wszystkie trzy? Istotne jest to, że przez wstyd ciągle w siebie wątpisz, żyjesz w strachu przed tym, co inni na twój temat myślą. Nie pokazujesz nigdy prawdziwej/ wego siebie. Sprzedajesz udawaną wersję siebie, nikt, nigdy cię nie pozna naprawdę. Nigdy nie poczujesz, że ktoś lubi prawdziwą/ wego ciebie.

Reguluj wstyd!

Możesz osiągać wspaniałe rzeczy, ale nie przypisujesz sobie sukcesu, tylko szczęściu, przypadkowi, komuś innemu. Żaden, nawet najbardziej spektakularny sukces, nie poprawi twojej sytuacji, bo wstyd zżera twój fundament i czujesz, że dom może w każdej chwili runąć.

(w następnym odcinku dalszy ciąg, który jest już przetłumaczony)

opracowane na podstawie i za zgodą:  Mary Wellford The Power of Self-Compassion : Using Compassion-Focused Therapy to End Self-Criticism and Build Self-Confidence (s.31)
Dużo darmowych materiałów terapeutycznych (które można tłumaczyć, jeśli tylko napiszecie maila do autorów) znajdziecie na stronie Compassionate Mind Fundation